August-Wilhelm Neidhardt von Gneisenau (1760-1831)

Urodził się w Schildzie, koło Torgau w 1760 roku, jako syn Augusta Wilhelma Neidharda, porucznika saskiej artylerii, i Marii Doroty Ewy z Müllerów, także córki wojskowego. W 1769 roku dziadek zapisuje go szkoły jezuitów. W 1777 rozpoczyna studia filozoficzne w Erfurcie, jednak już po roku, 1.12.1778 roku wstępuje jako kadet do austriackiego pułku huzarów Würmstera, który tam miał swe kwatery. Wtedy przyjmuje nazwisko Gneisenau od będącego we władaniu rodziny zamku w Austrii. W 1780 (3 marca) otrzymuje promocję na podporucznika. W 1782 roku przechodzi na służbę margrabiego Bayreuth-Anspach i "wypożyczony" Jerzemu III wyrusza na wojnę do Ameryki. Pobyt za oceanem dał mu rewelacyjną sposobność zapoznania się z realiami wojny i dostrzeżenia nowej taktyki walki - tyraliery, której jeszcze dwadzieścia lat później Niemcy nie docenią.
Po powrocie, w 1786 roku, przechodzi na służbę pruską otrzymując przydział do sztabu. W następnym roku zostaje przeniesiony do pułku Löwenberg z równoczesnym awansem na porucznika. W 1790 jest z powrotem w sztabie i jako taki zwraca uwagę "króla żołnierzy", Fryderyka II, który awansuje go (25.06) na sztabskapitana. Do 1794 uczy się w szkole wojennej, z małym interludium w postaci udziału w szeregach 15 baonu fizylierów w drugim rozbiorze Polski w 1793. 17.10.1796 zostaje kapitanem i dowódcą kompanii fizylierów baonu Rabenau.
W następnym roku, 17.11., poślubia Karolinę von Kottwitz. Pierworodny syn August Hipolit (późniejszy major) rodzi się 24.05.1798 roku. Następne dzieci przychodzą na świat regularnie: 1800 - Agnieszka Kunegunda (późniejsza pani Scharnhorst), 1802 - Ernestyna Otylia, 1804 - Hugo (późniejszy major), 1805 - Jadwiga Maria (późniejsza von Brüh), 1806 - Emilia Albertyna (późniejsza von Hohental) i po zrozumiałej przerwie w 1811 najmłodszy, pupilek: Ernest Fryderyk, dowódca brygady w 1870 i generał piechoty.
W 1806 bierze udział w boju pod Saalfeld, a potem w sztabie ks. Hohenlohe w klęsce jenajskiej. Krótko potem, już jako major zostaje dowódcą improwizowanej brygady wchodzącej w skład korpusu Antona Wilhelma Lestocqa. Zostaje translokowany do Kołobrzegu, zaś oficjalnie dowództwo twierdzy Kolberg-Festung obejmuje 10.04.1807. Udana (wspólna z burmistrzem Nattelbeckiem) obrona staje się kołem zamachowym jego kariery. Prusy muszą obudzić w sobie dumę. A symbolem jej będzie August-Wilhelm Neidhardt von Gneisenau.
25 lipca zostaje powołany do komisji reorganizacyjnej Scharnhorsta. 17 sierpnia otrzymuje order Pour le Merite. 26 sierpnia awansuje na podpułkownika. W następnym roku zostaje inspektorem wszystkich twierdz (20.04.) i szefem korpusu inżynierów (1.09.). W 1809 zostaje powołany do departamentu artylerii i inżynierii (1.03.) otrzymuje awans na pułkownika (10.03.).
Wpływy Francji są jednak w Prusach jeszcze duże. Zmuszony do rezygnacji żegna się listem "für die Dauer des Friedens". Podróżuje po Szwecji, Rosji i Anglii, jednak nigdzie nie zagrzewa miejsca. Mimo rojących się w Prusach szpiegów Napoleona powraca i staje wraz z królową Luizą na czele partii patriotycznej. 10 lipca zostaje powołany w skład Rady Państwa. Jest autorem planu odzyskania niepodległości przez Prusy: "Plan zur Vorbereitung eines Volksaufstandes". W marcu 1812 roku zostaje wysłany z tajną misją do Austrii. Jej celem jest przeciągnięcie na stronę antynapoleońską wybitnego wodza arcyksięcia Karola, odsuniętego przez swego brata od spraw publicznych i częściowo ubezwłasnowolnionego.
W konsekwencji konwencji w Taurogach (30.12.1812) w marcu 1813 wraz z awansem na generała majora zostaje powołany na stanowisko generalnego kwatermistrza Armii Śląskiej feldmarszałka Gebharda Blüchera. Zgodna i, co najważniejsze, efektywna współpraca tego duetu może być porównywana z najsłynniejszymi parami wódz - szef sztabu takimi jak: Napoleon - Berthier czy Hindenburg - Ludendorff. 2 maja bierze udział w bitwie pod Grossgörschen (Lützen). 8 czerwca zostaje gubernatorem Śląska, zaraz potem generalnym kwatermistrzem armii, a 26.06. po śmierci Scharnhorsta szefem sztabu Blüchera. 31.08 jako jeden z pierwszych otrzymuje Żelazny Krzyż I klasy. Odgrywa znaczącą rolę w bitwie pod Lipskiem, za co otrzymuje stopień generała porucznika, a później w 1814 jest autorem genialnego w swej prostocie planu marszu na Paryż, zamiast walki ze znów niepokonanym Napoleonem. Po pierwszej abdykacji Napoleona wraz z Kleistem, Bülowem i Yorkiem otrzymuje tytuł hrabiego.
W kampanii 1815 znów jest szefem sztabu. Jego zasługą jest uporządkowanie armii pruskiej po Ligny. Jednak najważniejszy jest fakt, że 18.06. udało mu się przekonać starszych generałów i feldmarszałka do pośpiesznego marszu większością sił pod Waterloo, zamiast toczenia bitwy z Grouchym. Według brytyjskiego oficera przy sztabie Blüchera, brygadiera Hardingsa marszałek miał mu powiedzieć: "Gneisenau zadecydował i idziemy wam na pomoc". 28 czerwca Gneisenau otrzymuje najwyższe odznaczenie pruskie - Order Czarnego Orła, zdobyty ponoć pod Waterloo w bagażach Napoleona. 10 lipca zostaje generałem broni (piechoty). W grudniu obejmuje dowództwo VIII. Korpusu w Koblencji, jednak z przyczyn politycznych pod pozorem choroby szybko rezygnuje i wraca do domu, na Śląsk. Po przerwie, w 1817 roku zostaje ponownie członkiem Rady Państwa, a w 1818 gubernatorem Berlina. Od 1825 przewodniczy Głównej Wojskowej Komisji Egzaminacyjnej. W dziesiątą rocznicę Waterloo otrzymuje najwyższy stopień wojskowy - feldmarszałka. W marcu 1831 roku zostają mu przyporządkowane wschodnie korpusy armii: I.,II.,V.,VI. Jego szefem sztabu zostaje Clausewitz. Wszystko to celem interwencji w wojnie polsko-rosyjskiej. 23.08.1831 roku Gneisenau umiera w swej kwaterze w Poznaniu na szalejącą w tym czasie cholerę, podobnie jak krótko przed nim Dybicz i Clausewitz. Miał opinię najwybitniejszego dowódcy pruskiego pomiędzy Fryderykiem II a Helmutem von Moltke starszym. Ponad sto lat później inny słynny szef sztabu niemieckiego Heinz Guderian lapidarnie scharakteryzował go tak: "Szef sztabu Blüchera, w 1806 obrońca Kołobrzegu, żywy i pełen temperamentu, genialny żołnierz, był doradcą swego dowódcy w wielu zwycięskich i przegranych bitwach. Po klęsce pod Ligny 16.06.1815 roku doradził swemu dowódcy marsz w kierunku sprzymierzonej armii angielskiej. Marszem tym rozstrzygnął wynik bitwy pod Waterloo przeciw Napoleonowi na korzyść sprzymierzonych."

Opracowali: Eques & Pauletta