Aleksander Piotrowicz Tormasow (1752-1819)

Aleksander Piotrowicz Tormasow urodził się w 1752 w starej szlacheckiej rodzinie rosyjskiej sięgającej korzeniami XVI wieku. Jego dziad był w czasach Piotra Wielkiego nadkomisarzem petersburskiej admiralicji. Jako 10-latek był przyjęty do paziów i do 1773 r. przebywał na dworze Piotra III. Swą karierę wojskowa rozpoczął jako porucznik w pułku piechoty z Wiatki. Po kilku tygodniach awansowany na kpt. W 1774 r. awansowany na majora, a w 1777 ppłk. z przydziałem dowódcy świeżo sformowanego batalionu strzelców fińskich (finlandskawo jegierskowo bataliona). Zauważył go wówczas Potiomkin, który ściągnął Tormasowa pod swoje dowództwo. W 1784 r. mianowany płk. i dowódcą aleksandryjskiego pułku lekkokonnego. W 1788 brał udział w szturmie Oczakowa. W 1791 r. walcząc w składzie armii ks. Repnina, awansowany do stopnia generała majora (21 marca). Powierzono mu wówczas dowództwo brygady. Pod Izmaiłem walczył pod dowództwem Kutuzowa. Dowodząc kawalerią miał duży udział w zwycięstwie nad armią turecką. W trakcie wojny z Turcją 1787-1791 brał udział między innym w szturmie Oczakowa i rajdach po południowej stronie Dunaju. W trakcie szturmu twierdzy w Machinie, jako generał major dowodził prawym skrzydłem. Za te walki odznaczony został orderem Św. Jerzego trzeciej klasy.
Następnie wziął udział w "Drugiej wojnie polskiej" czyli walkach z Powstaniem Kościuszkowskim. Mimo porażki pod Racławicami, Suworow powierzył mu dowództwo jednej z kolumn szturmujących Pragę. Pod Maciejowicami dowodził lewym skrzydłem wojsk rosyjskich. Po zajęciu Warszawy Tormasow kierował pościgiem za wojskami polskimi. I teraz, po zakończeniu powstania, Katarzyna II nagrodziła Tormasowa orderem św. Włodzimierza II klasy i złotą szpadą wysadzaną brylantami z napisem "Za odwagę", a król Stanisław August przesłał mu ordery Orła Białego i św. Stanisława. W grudniu 1795 r. minowany gubernatorem Wilna. 6 lutego 1798 r. awansowany do stopnia generała porucznika. 11 lipca 1799 zwolniony z armii przez Pawła. Przywrócony do stopni i funkcji po roku. 6 grudnia 1800 r. mianowany szefem pułku kirasjerów lejbgwardii Jego Wysokości (lejbgwardii Jewo Wiliczestwa kirasjerskij połk). Dzięki służbie w gwardii znalazł się w otoczeniu następcy tronu. Z okazji wstąpienia na tron Aleksandra mianowany generałem kawalerii i wyznaczony na szefa kawaleryjskiej inspekcji dniestrowskiej, a od 8 lutego 1802 r. inflanckiej (liflandzkiej). Od 26 stycznia 1803 r. pełnił obowiązki wojskowego gubernatora Kijowa z kompetencjami obejmującymi całą gubernię mińską. W 1804 r. wobec ochłodzenia stosunków z Turcją, Tormasow zajmował się formowaniem nad Dniestrem nowej armii. Został wówczas odznaczony orderem Aleksandra Newskiego. W 1807 r. gubernator Rygi. Po pokoju w Tylży, Tormasow poprosił o dymisję uzasadniając to złym stanem zdrowia i trudami 35-letniej służby. 11 grudnia 1807 r. car przychylił się do jego prośby, pozostawiając mu jednak pełną pensję i prawo do noszenia munduru. Pełnił w tym czasie służbę cywilną jako gubernator w Kijowie, a potem w Rydze. Po śmierci żony (szlachcianki inflanckiej z domu von Geicking) wrócił do służby i 8 czerwca 1808 r. został mianowany głównodowodzącym wojskami rosyjskimi w Gruzji. Wykazał tam duży talent dyplomatyczny, umiejętnie rozgrywając różnice pomiędzy narodami i plemionami kaukaskimi oraz interesami Turcji i Persji, dzięki czemu udało mu się uniknąć większych walk. Kiedy Persowie naruszając rozejm ruszyli na Tbilisi, wysłał górami na ich tyły gen. Lisaniewicza, którego oddziały zdobyły perski obóz i bogate łupy, dzięki czemu zatrzymano ich ofensywę. Aleksander nagrodził za to Tormasowa przesyłając mu brylanty do orderu Aleksandra Newskiego. Udało mu się uśmierzać bunty m.in. w Dagestanie.
Krótko przed wybuchem Wielkiej Wojny 1812 Tormasow objął dowództwo 3. Armii Zachodniej, otrzymując równocześnie order św. Włodzimierza I klasy. Głównym jej zadaniem była osłona południowej Rosji. W zależności od sytuacji miała ona też działać na korzyść 2. Armii ks. Bagrationa. Już 15 lipca odniósł zwycięstwo nad saskimi wojskami generała Klengela pod Kobryniem. Była to pierwsza porażka Wielkiej Armii w tej kampanii zakończona na dodatek kapitulacją. Nadano jej rozgłos propagandowy, a samego Tormasowa udekorowano orderem Św. Jerzego II klasy. Jednak aby ocenić jej prawdziwą skalę, należy wiedzieć, że zniszczone zgrupowanie saskie składało się z jednej brygady.
Zajął potem Pińsk, Prużany a następnie wysłał podjazdy na Białystok i w kierunku Warszawy, co rzeczywiście wzbudziło panikę w stolicy Księstwa ogołoconego z wojsk. Wziętym do niewoli pod Kobryniem oficerom, którzy wykazali się odwagą, zwrócił szpady. Za ten sukces otrzymał od Aleksandra order św. Jerzego II klasy oraz 50 tys. rubli. Po tym starciu Tormasow wycofał się na południe w celu połączenia z Armią Dunajską admirała Cziczagowa. Gdy naczelnym wodzem armii rosyjskiej został Kutuzow powierzył mu kierowanie reorganizacją i odtwarzaniem całości wojsk. 8 października Tormasow zjawił się w obozie pod Tarutino. W sztabie Kutuzowa uczestniczył w walkach pod Tarutino i Małojarosławcem. Dowodził też częścią sił rosyjskich pod Krasnem. W Wilnie pod koniec 1812 r. Tormasow otrzymał order św. Andrzeja. Znajdując się tak blisko naczelnego wodza, wraz z postępem jego choroby, przejmował Tormasow coraz większą część jego obowiązków. Zaś po śmieci Kutuzowa, objął naczelne dowództwo, co wywołało sprzeciw innych generałów, jako że nie było poparte jednoznaczną decyzją Aleksandra I. W tych warunkach przegrał pod Luetzen. Do tego doszła choroba. Tormasow został odwołany, oczywiście na własną prośbę, mianowany członkiem Rady Państwa zajął się odbudową Moskwy po pożarze wywołanym przez Roztopczyna. Po powrocie Aleksandra z Paryża, Senat wysunął projekt postawienia carowi pomnika i nadania mu przydomku "Błogosławiony". W delegacji wiernopoddańczej udającej się do Aleksandra w tej sprawie był również Tormasow. W sierpniu 1816 r. podczas wizyty cara w Moskwie, Tormasow został obdarzony tytułem hrabiowskim. W 1818 r. król pruski odznaczył Tormasowa orderem Orła Czarnego.
Zmarł w 1819 r. po długiej i ciężkiej chorobie w wieku 67 lat. Pochowany przy monastyrze dońskim. Jego syn - Aleksander był kamer-junkierem na carskim dworze i jako ostatnim z rodu zmarł w 1839 r.

Opracowali: Eques & Pauletta & Apacz