Aleksander I Romanow (1777-1825)

Car Rosji Aleksander I był człowiekiem pełnym sprzeczności: z jednej strony kierowały nim pragnienia przeprowadzenia liberalnych reform, z drugiej strony w chwili ich wcielania okazywał się reakcyjnym autokratą. Urodził się 23 grudnia 1777 r. w Sankt Petersburgu. Był najstarszym synem ówczesnego wielkiego księcia, a późniejszego cara Rosji Pawła I i Zofii Doroty Wirtemberskiej. 9 października 1793 r. Aleksander poślubił Ludwikę Baden-Duriach. Sprzeciw Pawła wobec tego małżeństwa spowodował ostry konflikt Aleksandra z ojcem. Niewykluczone, że Aleksander brał udział w spisku, który 24 marca 1801 r. doprowadził do zamordowania Pawła. Po śmierci ojca Aleksander zasiadł na tronie rosyjskich carów. W pierwszych latach swojego panowania Aleksander starał się wprowadzać w Rosji liberalne reformy inspirowane reformami przeprowadzanymi we Francji przez Napoleona I. Jednakże wobec sprzeciwu arystokracji Aleksander szybko porzucił plany reform, do których - jak się wydaje - nigdy nie był do końca przekonany. W istocie, w miarę upływu czasu rządy Aleksandra nabierały coraz bardziej autorytarnego charakteru. W 1804 r. Aleksander rozpoczął wojnę z Persją, która trwała aż do 1813 r. W 1805 r. przystąpił do skierowanej przeciw Napoleonowi trzeciej koalicji. 2 grudnia tego roku wojska rosyjskie poniosły jednak straszliwą klęskę w bitwie pod Austerlitz. Niemniej w latach 1806-1807 Aleksander kontynuował działania przeciw Napoleonowi. Wojnę zakończyły dopiero rokowania pokojowe przeprowadzone przez Aleksandra z Napoleonem w Tylży 7-9 lipca 1807 r. W latach 1806-1812 Aleksander prowadził, co prawda, działania przeciw związanej sojuszem z Francją Turcji, ale starał się w tym okresie utrzymywać przyjazne stosunki z napoleońską Francją.
W 1811 r. stosunki między oboma mocarstwami zaczęły stawać się coraz chłodniejsze. Narastające napięcie przerodziło się w końcu w otwartą wojnę i 24 czerwca 1812 r. wojska francuskie wtargnęły do Rosji. Rosyjska wyprawa zakończyła się klęską Napoleona i wojska rosyjskie ruszyły w pościg za wycofującymi się Francuzami. Aleksander sprawował nominalne dowództwo nad siłami sprzymierzonych walczącymi z wojskami Napoleona w Niemczech. W bitwie pod Dreznem 26-27 sierpnia 1813 r. Napoleon odniósł drogo okupione zwycięstwo nad siłami rosyjskimi dowodzonymi przez Aleksandra. Jednakże dwa miesiące później w bitwie pod Lipskiem 16-19 października 1813 r. siły sprzymierzonych odniosły decydujące zwycięstwo nad armią napoleońską. Zwycięstwa nad Persją i Turcją oraz decydujący udział w zwycięstwie koalicji nad Napoleonem upewniły Aleksandra w przekonaniu o dominującej roli, jaką powinien odgrywać w Europie. Jednakże podczas obradującego w Wiedniu w latach 1814-1815 kongresu pokojowego zamysły Aleksandra uporządkowania sytuacji na kontynencie spotkały się z dużą podejrzliwością i carowi nie udało się zrealizować swoich planów. Aleksander, przeżywający okres religijnej fascynacji i obawiający się powrotu rozbudzonych w okresie napoleońskim nastrojów liberalnych, w porozumieniu z Austrią i Prusami postanowił stworzyć "Święte Przymierze", mające za zadanie czuwanie nad rozwojem sytuacji w Europie. W ostatnich latach swojego panowania Aleksander prowadził już jednoznacznie reakcyjną i represyjną politykę. Poświęcał też coraz więcej uwagi kwestiom religijnym, tracąc powoli zainteresowanie sprawami państwa. Zmarł 1 grudnia 1825 r. w Taganrogu na południu Rosji.

Źródło: A. Axelrod, Ch. Philips, Władcy, tyrani, dyktatorzy - leksykon