Jean Dominique Larrey (1766-1842)

Podczas gdy działania większości dowódców epoki napoleońskiej pociągały za sobą śmierć i rany ich podwładnych, znakomity Larrey był odpowiedzialny za ratowanie im życia, jako jeden z największych chirurgów i humanitarystów tamtych czasów.
Decydując się na medyczną przyszłość, co było w jego rodzinie nieomal tradycją, został w 1792 chirurgiem wojskowym. Służył nad Renem, od 1797 r. we Włoszech, a potem także w Egipcie. Poza doskonale wykwalifikowanym chirurgiem, był też świetnym organizatorem i zdawał sobie sprawę, że szybka interwencja medyczna jest niezbędna do uratowania wielu ofiar. Wymyślił więc tzw. "latający ambulans", aby przemieszczać się na polu bitewnym i na miejscu ratować rannych. Uważał także, iż operacja trwająca krócej powoduje mniejszy szok, a w związku z tym uszkodzone kończyny i tkanki należy usuwać, a nie próbować ratować - zwiększało to tylko uraz psychiczny i wprowadzało ryzyko infekcji. Jego umiejętności i współczucie przyniosło mu sławę w całej armii, a także poza nią. Był podziwiany zarówno przez przyjaciół, jak i wrogów (choć cierpiał z powodu rywalizacji w dziedzinie medycyny wojskowej).
Mianowany naczelnym chirurgiem Gwardii Cesarskiej, jak i Wielkiej Armii, służył pod Austerlitz, Jeną i Pruską Iławą. W 1808 r. w Hiszpanii niemal nie umarł na tyfus. Jako chirurg, mógł pracować nieustannie w trakcie bitwy i po niej aż do wyczerpania. Po bitwie pod Borodino operował, przy świetle świec, bez przerw - wykonał 200 amputacji w ciągu 24 godzin. Podejmował się przy tym złożonych zadań (przykładowo wyłuszczenie w stawie barkowym), wielokrotnie z powodzeniem. System opieki, który wprowadził, był tak doskonały, że, przykładowo, z 1200 gwardzistów rannych pod Aspern, zginęło tylko 45. Jako najwybitniejszy chirurg w francuskiej armii, Larrey operował wielu znanych mu osobiście generałów, takich jak Lannes czy Duroc, których śmierć musiała go szczególnie zmartwić. Od kampanii 1812 był starszym medycznym oficerem armii. W 1815 r. Pierre-Francois Percy (1754-1825) został mianowany naczelnym chirurgiem armii, a Larrey zdegradowany na stanowisko chirurga Gwardii i kwatery głównej. Mogło to być rezultatem zawiści wśród jego przeciwników. Można też było sądzić, że spędza zbyt dużo czasu na chirurgii na koszt administracji. Z początku Larrey był zrezygnowany, w końcu jednak dał się przebłagać i wziął udział w kampanii Stu Dni.
Po zakończeniu wojen napoleońskich, Larrey kontynuował zdobywanie ważnych stanowisk - był chirurgiem króla Ludwika Filipa czy naczelnym chirurgiem Szpitalu Inwalidów. W 1836 roku stare animozje wypłynęły na powierzchnię i doprowadziły do dymisji Larreya. Jakikolwiek by nie był oficjalny osąd, żołnierze nigdy nie przestali czcić tego, który spędził całą swoją karierę na dbaniu o ich dobro. Napoleon także to przyznawał - pod Pruską Iławą, spostrzegłszy, że Larrey zgubił szablę, Cesarz oddał mu swoją w dowód szacunku. Potem tak go opisywał: "Był naprawdę uczciwym człowiekiem. Dyscypliną, którą wypracowywał, a także cnotą filantropii - każdego rannego traktował jak członka swojej rodziny, a wszelkie swoje myśli kierował do szpitali, którymi się opiekował -Larrey zdobył moją wdzięczność i szacunek". Któregoś razu w 1813 r., cesarz ujął dłoń Larreya i zawołał "prawdziwie szczęśliwym jest władca, jeśli ma do czynienia z takimi ludźmi jak ty". Wreszcie opisał go jako "najczystszego człowieka, jakiego kiedykolwiek znałem".

Tekst za: Philip Haythornthwaite, Napoleon's Commanders (2) - 1809-1815
Tłumaczenie: Oudinot