VIII Korpus księcia Poniatowskiego w 1813 r. - źródła
W źródłach saksońskich odnajdujemy szczegółowe dane o pobycie polskich oddziałów w Żytawie i okolicy w czasie zawieszenia broni.1 Pierwsze wzmianki o mających przybyć polskich oddziałach pojawiły się, kiedy zgodnie z rozkazami Napoleona na rejon koncentracji polskiego korpusu wyznaczono właśnie rejon Żytawy. W tej sprawie Berthier pisał do Poniatowskiego z Chojnowa 7 czerwca 1813 r. Z miejsca rozpoczęły prace oddziały aprowizacyjne i kwatermistrzowskie, które już na 10 czerwca miały gotowe składy magazynowe i obóz (na Frömmelwiese). 12 czerwca w rejon miasta przybył dowódca stacjonujących tu wcześniej oddziałów gen. Kellermanna, aby zdać rejon Polakom. Dzień później do Żytawy wkroczyło dowództwo kwatermistrzostwa wraz ze swoimi oddziałami. Dowództwo zatroszczyło się, aby powitanie nowych żołnierzy było odpowiednie, albowiem 14 czerwca z Herrnhut (Ochranów) na czterech wozach wyjechał transport żołdu dla polskiego korpusu. Przez kilkanaście kilometrów, jakie dzielą obie miejscowości był on pod eskortą 20 polskich jeźdźców i 250 westfalskich piechurów, co miało uchronić go przede wszystkim przed atakami partyzanckimi i kozakami. 14 czerwca zaczęły przybywać regularne oddziały, które zgodnie z zasadami sztuki wojennej były poprzedzone forpocztami.
Oddziały księcia Poniatowskiego podzielono na pięć kolumn, które z Krakowa przez Bielsko-Białą, Cieszyn, Brno, Igławę, Stary Kolin, Podiebrady, Kostelec docierały kolejno do Żytawy. O składzie tych pięciu kolumn dowiadujemy się z raportu Poniatowskiego wystawionego w dniu 15 czerwca 1813 r., kiedy już niemal wszystkie kolumny były w Saksonii. Pierwszą kolumną dowodził gen. bryg. Toliński, a w jej skład wchodziło 171 oficerów, 1832 żołnierzy i 1100 koni; druga kolumna pod gen. dyw. Kamienieckim miała 249 oficerów, 3740 żołnierzy i 1250 koni; trzecia pierwotnie dowodzona przez gen. Biegańskiego, miała 247 oficerów, 3154 żołnierzy i 1128 koni; czwarta gen. dyw. Izydora Krasińskiego, którego zastąpił gen. bryg. Jan Weyssenhoff - 168 oficerów, 2193 żołnierzy i 1112 koni; ostatnia piąta gen. dyw. księcia Sułkowskiego z 200 oficerami, 3906 żołnierzami i 1086 koni.2 W sumie było to ponad 15 800 żołnierzy i 5676 koni.3
Kolejność przybycia tych kolumn wyglądała nieco inaczej. Pierwsza pojawiła się w Żytawie kolumna druga (14 czerwca), następnie trzecia (15 czerwca), a potem pierwsza (16 czerwca), czwarta (17 czerwca) i piąta (18 czerwca). Potwierdzają to zresztą notatki saskich kronikarzy.
14 czerwca o godzinie 13 do Żytawy wkroczył późniejszy dowódca 1 Dywizji VIII korpusu gen. dyw. Ludwik Kamieniecki, któremu towarzyszyła kawaleria i piechota. W tej kolumnie szedł m.in. oddział szwoleżerów Gwardii w liczbie 221, pod dowództwem Stanisława Rostworowskiego (1785-1837). Aby stworzyć odpowiedni nastrój tego wydarzenia, a jednocześnie rozwiać ewentualne obawy miejscowej społeczności, nakazano grać wówczas, jak to określił niemiecki kronikarz, janczarską muzykę, co niewątpliwie nadawało uroczystej oprawy.
PRZYPISY:
1. Korschelt, Kriegereignisse der Oberlausitz zur Zeit der französischen Kriege, NLM 60, 1884, s. 246-336. Na nim oparł się K. M. Mazurski, Polscy Napoleończycy na Łużycach, Rocznik Dolnośląski 8, 1983, s. 179-190.
2. Correspondance du Prince Joseph Poniatowski avec la France t. V 907, Poznań 1929, s. 330.
3. Situation des troupes polonaises divisees en 5 colonnes, 15 juin 1813 - Correspondance du Prince Joseph Poniatowski avec la France t. V 907, Poznań 1929, s. 330.
Poniższe dokumenty opisują kwaterunki w Żytawie i okolicach poszczególnych oddziałów VIII Korpusu w okresie VI-VIII 1813 r.
Kliknij aby powiększyć
Acta bey dem Cantonement des 8 Armen Corps der Herzogl. Warschauischen Truppen in und um Zittau von 26 Juny 1813 an bis mit 15 July 1813
Akta kwaterunku 8 Korpusu Armijnego wojsk Księstwa Warszawskiego w i pod Żytawą od 26 czerwca 1813 r. do 15 lipca 1813 r.
Kliknij aby powiększyć
I
Stand
der durschmarschierten Kgl. Sachsisch Warschauischen
Truppen.
Zweite Collonne
Divisions General Kamencezky
| Stand sammt Spital und Dommestigum | 199 Mann | 175 Pferde |
| Garde | 230 | 229 |
| Artillerie | 209 | 170 |
| 16 Infant. Regiment | 720 | 24 |
| 3 Uhlanen Regiment | 408 | 416 |
| 8 Infant: Regim. | 765 | 24 |
| 6 Uhlanen Regiment | 447 | 450 |
| 5 Chasseur Regiment | 260 | 283 |
| 3238 Mann | 1771 Pferde |
II
Marschplan
für die zweite Colonne der Sachsis. Warschausischen Truppen
| d. 7ten Junius in Hechtiz | 10ten in Benatek |
| - 8ten - Kohljanowiz | 11ten - Rasttag |
| - 9ten - Satzka | 12ten - Weiswasser |
| 13ten - Wartenberg |
den 14ten in Zittau.
I
Stan
maszerujących królewskich sasko-warszawskich
wojsk.
Druga Kolumna
Generał dywizji Kamieniecki
| Stan szpitala i służb | 199 ludzi | 175 koni |
| Gwardia | 230 | 229 |
| Artyleria | 209 | 170 |
| 16 Pułk Piechoty | 720 | 24 |
| 3 Pułk Ułanów | 408 | 416 |
| 8 Pułk Piechoty | 765 | 24 |
| 6 Pułk Ułanów | 447 | 450 |
| 5 Pułk Szaserów | 260 | 283 |
| 3238 ludzi | 1771 koni |
II
Plan marszu
dla drugiej kolumny wojsk sasko-warszawskich
| 7 czerwca - Hechitz | 10 czerwca - Benatek |
| 8 czerwca - Kohljanowitz | 11 czerwca - odpoczynek |
| 9 czerwca - Satzka | 12 czerwca - Weiswasser |
| 13 czerwca - Wartenberg |
14 czerwca - Żytawa.
Kliknij aby powiększyć
| 8eme Corps | d. 12 July 1813 | Grande Armée |
Projet de Cantonnement pour les troupes
du corps autour de Zittau
| Designation des Regiments | Noms des villages | Nombre des chevauxque l'on y peut placer(hommes) | Distance de Zittau Lieus | Designation des Regiments | Noms des villages | Nombre des chevauxque l'on y peut placer(hommes) | Distance de Zittau Lieus |
Plan kwaterunków dla oddziałów korpusu wokół Żytawy
Poszczególne rubryki w tabeli:
II. Nazwy wsi.
III. Liczba koni (ludzi), którzy mogą tu zostać ulokowani.
IV. Odległość od Żytawy w milach.
Kliknij aby powiększyć
Depot de 1 et 2 divisions de la jeune garde
pour la subsistance deux off. et cent douze homes
16 aout 1813
Le Cap. Commd.
Legonz
Magazyn 1 i 2 Dywizji Młodej Gwardii.
dla wyżywienia dwóch oficerów i 112 żołnierzy
w dniu 16 sierpnia 1813 r.
Kapitan
Legonz
(pieczęć komisarza wojennego)
(pieczęć nieczytelna)
Źródło: AP Wrocław, Archiwum Stanów Krajowych Górnych Łużyc, sygn. 1576, 1580-1581.
Przedstawione poniżej dokumenty pochodzą z dwóch zbiorów: Archiwum Państwowego we Wrocławiu, zespół: Stany Krajowe Górnych Łużyc oraz Oddziału Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, zbioru Roberta Bieleckiego. W tym drugim zbiorze są to kserokopie wykonane przez Bieleckiego podczas jego kwerend w zbiorach francuskich.
Kliknij aby powiększyć
I. Pismo dowódcy 4 Dywizji Piechoty Młodej Gwardii gen. François Rogueta do księcia Poniatowskiego z informacjami otrzymanymi od księcia Trewizy o położeniu oddziałów kozackich w okolicach Jeleniej Góry, Mirska i Lubania. Donosi on również o kompanii woltyżerów znajdującej się na lewym brzegu Nysy, w pobliżu mostu w Radomierzycach, a także potrzebie wzmocnienie jej kawalerią.
Tekst bez datacji. Pismo sporządzone musiało zostać jednak w obozie dywizji w okolicach Zawidowa, ok. 18 sierpnia 1813 r.
S. La Prince Poniatowski at à Eckhartsberg
S.E.M. le Mal. Duc de Trevise me mande par la lettre d'hier
qu'un parti assez nombreux de cosaques est arrivé dans la bois près
de Hersberg et qu'on attend les premiers à Friedberg, il me dit quil
est probable qu'aujourdhui ils viendront reconnetre Lauban.
Mo. le Mal duc de Bellune à une compagne de voltigeure sur la
rive gauche de la Neisse a hauteur ou pont de Ratmeritz.
Il serait necessaire que jaye ici quelque peu de cavalerie.
elle seule pourrait ... des renseignements.
Neisse - Nysa Łużycka
Lauban - Lubań
Friedberg - Mirsk
Hersberg - prawdopodobnie Jelenia Góra (Hirschberg)
Ratmeritz - Radomierzyce na polskim brzegu Nysy Łużyckiej, na południe od Zgorzelca
Eckartsberg - osada, na drodze Żytawa - Jablonne, miejsce wzniesienia umocnień.
BUW, Archiwum Roberta Bieleckiego, sygn. 30/10
Kliknij aby powiększyć
II. Pismo będące odpowiedzią Marmonta dla marszałka Berthier w sprawie wspólnego działania z korpusem księcia Poniatowskiego w celu zabezpieczenia granicy z Czechami. Marmont skontaktował się z Poniatowskim przez jednego ze swoich adiutantów. Ten jednak odpowiedział, że nie otrzymał jeszcze żadnego rozkazu w sprawie strzeżenia granicy. Z drugiej strony granicę mają strzec również wojska saksońskie z VII Korpusu gen. Reynier. Marmont chciał poznać intencje marszałka Berthier co do fragmentu granicy przeznaczonej dla jego oddziałów.
Kwatera główna księcia Reguzy - pałac w Dolnym Tomaszowie, dnia 16 czerwca 1813 r.
Nieder Thomas Walde 16 Juin 1813
Monseigneur.
D'après la lettre que Votre altesse sérénissime m'a fait l'honneur de
m'écrire pour me concerter avec le Prince Poniatowski pour garder la
frontiere de Bohême, je me suis empressé de lui envoyes un de mes aides
de camp. Le prince Poniatowski m'a répondu qu'il n'avait rien
aucun ordre ... établir un cordon a garder la frontiere: d'un autre cote la frontiere je
trouve gardee en partie par les troupes saxonnes que le Gal. Regnier
y a envoyées. Toutes ces circonstances impliquant contradiction j'envoye
pour la prier de me faire connaitre les intentions de S.M. sur la portion
de frontière que je dois garder afin que je pri... m'y conformes
sans retard.
Je prie Votre altesse sérénissime d'agrees l'hommage de mon
respect.
Mal Duc de Reguse
Nieder Thomas Walde - Dolny Tomaszów Bolesławiecki, osada 8 km na E od Bolesławca, główna kwatera Marmonta podczas zwieszenia broni. Osada oddalona ponad 50 km od granicy Czech
Regnier - gen. Reynier, dow. VII Korpusu.
BUW, Archiwum Roberta Bieleckiego, sygn. 30/10
Kliknij aby powiększyć
III. Wykaz stanu podzielonego na pięć kolumn VIII Korpusu księcia Poniatowskiego. Tabela zawiera kolejno numer kolumny, nazwiska dowódców poszczególnych kolumn, liczbę wyższych oficerów, niższych oficerów, żołnierzy, koni, uwagi.
15 czerwca 1813 r.
8 Corps
1er Juillet 15 juin 1813
Situation des troupes Polonaises divisée en 5 Colonnes
Etat des Colonnes
Hommes chevx. observations
No des nome des Generaux off. Officier troupe chev.
Collones Commandant superieur subal... armes
1. Tolinski gal de Bde 29 142 1832 1100
2. Kamieniecki gal de Don 33 216 3740 1250
3. Bieganski gal de Bde 50 197 3154 1128
4. Krasincki gal de Don 16 142 2193 1112
5. Prince Sulkowski gal de Don 27 173 3906 1086
------------------------ -------------------
155 880 14825 5676
Le gal Com. un chef
Prince Poniatowski.
BUW, Archiwum Roberta Bieleckiego, sygn. 30/10
Kliknij aby powiększyć
1. Pismo burmistrza i rajców miasta Żytawy do władz Górnych Łużyc dotyczące przybycia oddziałów korpusu księcia Poniatowskiego. Informuje on, że dnia poprzedniego po południu przyjechał do miasta adiutant Napoleona gen. Dejean, który zawiadomił o fakcie przybycia do Żytawy i w okolice idących przez Czechy oddziałów księcia Poniatowskiego. Dalej poddano analizie wielkość oddziałów, ich podział, jak i czas przybycia. Wielkość całego korpusu określono na nie więcej niż 16-17 000 żołnierzy. Nie wiedziano jak długo korpus pozostanie w mieście i okolicy. Stwierdzano, że niemożliwe jest aby żołnierze korpusu mogli w całości pozostać w mieście i pobliskich wioskach, gdyż nie byliby w stanie się wyżywić. Okoliczne osady doświadczone już były rekwizycjami i kwaterunkami. Proponowano rozdzielenie kwaterunków na inne sąsiednie powiaty. Dla lepszej organizacji kwaterunków proszono o skierowanie do Żytawy komisarzy. W sprawie rozlokowania korpusu miano zwrócić się również do władz powiatu budziszyńskiego.
Żytawa, 10 czerwca 1813 r.
Hochwohlgebohrne Herren
Durch den gestern Nachmittags allhier einge-
troffenen Kaiserl. französischen Gene-
ral Herrn Baron von Dejean Aide des
Camp Hr. Majestät des Kaisers Napoleon
wurden wir benachrichtiget, daß das Her-
zoglich Warschauische Truppen Korps unter
Commando Hr. Durchlaucht des Herrn Für-
sten von Poniatowsky, welches durch Böh-
men seinen Weg genommen, in den näch-
sten Tagen in hiesiger Stadt und Gegend ein-
rücken werden, und bald darauf gelangt
eine Guschrift des Kaiserl. oestreichschen Lan-
des Commisariats an uns, in welches das
eintreffen der 2ten Collone dieses Trup-
penkorps in Zittau auf den 14ten der se.
Monats bestimmt würde.
Wir sind sofort benücht gewesen
über die Stärcke dieses Armeekorps und
über dessen Direktion, weiter Erkundi-
güng einzuziehen, und haben durch Com-
munikation mit dem böhmischen Behörden
die Gewisheit erhalten, daß nicht nur
die 2te, sondern sämtliche 5 Colonne
dieser Truppen ihren Marsch auf Zittau
unsere, so daß wir die Beilage unter No II
besaget
Den 14ten Juny die 2te
Den 15ten Juny die 3te
Den 16ten Juny die 1te
Den 17ten Juny die 4te und
Den 18ten Juny die 5ten Collone
hier einrücken wird
Ueber die Stärke des ganzen Corps,
welches nach einigen Nachrichten zu 20 000
Mann und darüber angegeben wird, ha-
ben wir eine zuverlässige Bestimmung
nicht erfahren können, indessen legen
Wir unter I den erhaltenen Etat der
2ten Colonne bei nach welchen dieselbe auf
3238 Mann und 1771 Pferde angegeben
worden und dem Vernehmen nach sollen
die übrigen Colonnen eher stärken als
schwäher se˙n, so daß weithin der Bestand
des ganzen Armen Corps ... auf
16 bis 17 000 Mann wo nicht noch höher be-
laufen mochte.
Da es nun über dies noch ungewiß ist
wie lange diese Truppen in hiesiger Ge-
gend stehen blieben durften, so werden.
Eure Hochwohlgeb. Sich selbst überzeugen
daß es wöllig unmöglich sei dieses gan-
ze Armeekorps allein in hiesiger Stadt
und deren mitleidenden Dorfschaften
unter zubringen und zu verpflegen
sondern daß die Delogirung derselben
sich auch auf die sowohl näher als entfern-
ter gelegenen landes mitleidenden Dorf-
schaften beider Kreise werde erstreichen
müssen, sowie auch die hiesige Stadt und
ihre Mitleidenheit welche durch Lieferun-
gen und Reguisitionen schon aufs äußer-
ste von den erfoderlichen Naturalien
entblößticht sich nicht im Stande befindes
die Verpflegungs Bedürfnisse für diese
Truppen allein herbei zuschaffen, son-
dern die Mitwirkung beider Landkreise
hierunter in Anspruch zu
genothiget sicht.
Um daher im Einverständniße
mit dem Herren Landes Commissarien
dieses Delogirungs und Verpflegungs
wesen zu reguliren ersuchen Hoch die-
selben wir auf das dringen ...
der Herren Landes, oder Marsch Kom-
missarien Ihres Kreises bald möglichss
... abzusenden, damit wir mit
Ihm die weitern Veranstaltungen
verabreden und sofort weiter einlei-
ten können.
Wir sägen hinzu daß wir an
die Herren Landesältesten Budißinischen
Kreises ein gleiches Gesuch haben gelan-
gen lassen und dessen Erfüllung unge-
zweifelt entgegen sehen.
In den Gesinnungen größter Hoch-
achtung beharren wir unverändert.
Eur. Hochwohlgebh.
Zittau
Den 10ten Junius
1813
ganz ergebenste
Burgermeister und Rathmanne
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc.
Kliknij aby powiększyć
2. Odpis pisma księcia Józefa Poniatowskiego w sprawie uwolnienia od kwaterunków i rekwizycji osady Herrnhut.
Żytawa, 16 czerwca 1813 r.
Zittau den 16 Juny 1813
P.R.
Den mir von Er. Hochwohlgeb: vorgestellten Umständen
gemäß, willige ich gern ein dass den Ort Hernhuth
von Einquartirung befreit bleibt, und solches um so
mehr da dieses durch anderweitige Maaßregeln der
Verpflegs Casse zur Beihulfe dienen kann. Er: Hoch-
wohlgeb: werden jedoch selbst einsahen dass diese Be-
freiung nur so lange statt finden kann als die Be-
stimmung der Cantonnements von mir abhangt und
dass der Ort Hernhuth von Militair Einquartirung
nicht verschont bleiben könnte, wenn höhere Befehl
mich nöthigten ...sselbung zu nehmen, welche dieses nicht
mehr zu ließe.
Genehmigen Er: Hochwohlgeb. die Versicherung
meiner vollkommensten Hochachtung.
der Divisions General und
Oberbefehlshaber des 8ten Armee Corps
Joseph Fürst Poniatowski
Herrnhut (Ochranów) - osada założona przez Braci Morawskich, zwanych herrnhuterami, leżąca przy drodze Żytawa - Budziszyn, w odległości 12 km na NW od Żytawy.
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
Kliknij aby powiększyć
3. Odpis pisma dowódcy saskiej 25 Dywizji gen. C.L. Sahrera von Sahr z VII Korpusu gen. Reynier do dowódcy Huzarów Saksońskich mjra von Falitsch w sprawie rozmieszczenia kawalerii VII Korpusu w pobliskich osadach. Porusza sprawę linii demarkacyjnej pomiędzy VIII i VII Korpusem. Określa jej przebieg pomiędzy Żytawą i Zgorzelcem oraz Budziszynem. Osady pomiędzy granicą Czech i drogą Żytawa-Budziszyn ma być zajmowana przez oddziały polskie. Do Herrnhut ma przybyć szwadron saksońskiej kawalerii.
Mojesz, 19 czerwca 1813 r.
Mois am 19 Juny 1813
Abschrift
Auf Befehl des General en Chef werden Euer
Hochwohlgebornen für die Cantonnements der leich-
ten Cavallerie folgende Ortschaften besetzt halten.
Für die Husaren
Ostritz, Marienthal, Dittersbach
Für die Lanciers
Bernstädtel, Rennersdorf und Berthelsdorf
Für die Chevaux-Leg: 1: Polenz, Albrecht
und Johann
Loebau und Herwigsdorf
Indem diese Cantonnements die Hauptpunckte der zwi-
schen den pohlnischen und sachsischen Truppen zu
beobachtenden Demarcations linie bezeichnen wollen
werden sich Euer Hochwohlgeboren enthalten, mit ihren
rechten Flügels weiter in der Richtung nach Zittau
und der Bochmischen Granzen vorzugehen, und im Fall
es nöthig seyn sollte, Ihre Cantonnements blos auch
ihrem linken Flügel in der Direction nach Görlitz
aus dehnen. Es versteht sich indeß, daß alle immer-
halb oben bemerkter Cantonnements Punkte lie-
gende Ortschaften ebenfals Ihrer Disposition
überlassen bleiben.
Von Hernhuth ausmarkiert die von Zittau nach
Bautzen führende Strasse jene Demarkations
Linie.
Alle Linke dieser Straße, nach den Bochmischen
Grantze zu gelegenen Ortschaften sind den Pohlni-
2
schen Truppen überlassen, und daher die nach
Ihrem gestrigen Rapport von Ihren Offiziers be-
rits besetzen Ortschaften.
Kunnersdorf, Lawalde, Schönbach, Gros
und Klein Schweidnitz, Ottenhain und Dürr
hennersdorf
ohne Austand von Sächsi. Truppen zu evacuiren.
Hernhuth werden sie mit 6 Mann besetzt
Halten, und diesen gemessenst aufgaben unter
Berufung auf die Anredung des General Reynier
Nach welcher dieser Ort für eine ankommende
Escadron Sachssischer Cavallerie bestimmt sey,
denselben unter Bediegung zu verlassen.
von Sahr
An
den Herrn Major
von Feilitzsch
Hochwohlgeb:
Ostritz, Marienthal - osady leżące na zachodnim brzegu Nysy Łużyckiej, ok 12 km na NE od Żytawy.
Dittersbach - wieś położona na N od Żytawy, 4 km od Ostritz.
Bernstädtel, Rennersdorf, Berthelsdorf - osady leżące na wysokości Ochranowa,10-12 km na N od Żytawy.
Loebau (Lubij) - miasto przy drodze Żytawa-Budziszyn, 24 km na NW od Żytawy.
Herwigsdorf - osada leżąca 5 km na SE od Lubija.
Kunnersdorf, Lawalde, Schönbach, Gros i Klein Schweidnitz, Ottenhain i Dürrhennersdorf - osady położone w trójkącie Lubij-Ebersbach-Ochranów.
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
4. Rozlokowanie oficerów VIII Korpusu w osadach wokół Żytawy.
b.d.
Delogirung der Offiziere
Ebersbach .............................. ..................30
Eibau .............................. ...........................20
Ober und Nieder Cunnersdorf................... 20
Seifhennersdorf .............................. ...........20
Berthelsdorf.................. .............................. .7
Ruppersdorf................... .............................. 5
Gros Henersdorf.................... ......................5
Alt und Neuhersdorf................... .................4
Burckersdorf.................. .............................. 4
Leutersdorf................... .............................. ..4
Seitendorf.................... .............................. ...4
Königshain.................... .............................. .4
Se˙hersdorf................... .............................. ..6
Ober Mittel und Nieder Weigsdorf..............10
Ha˙newalde.................... .............................. 6
Reichenau..................... .............................. ..30
Hirschfelde................... .............................. ..15
Dittelsdorf................... .............................. ...10
Ober Mittel und Nieder Oderwitz................16
Gros und Neu Schönau....................... .........18
Wallersdorf................... .............................. .12
Olbersdorf.................... .............................. ...8
Eckartsberg................... .............................. ..4
Wittgendorf................... .............................. ..6
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
Kliknij aby powiększyć
5. Pismo z-cy szefa sztabu VIII Korpusu gen. Rautenstraucha do władz prowincji w sprawie rozlokowania oddziałów gen. Sierawskiego, gen. Umińskiego i płka Malleta oraz ostatecznego rozłożenia VIII Korpusu.
Kwatera główna VIII Korpusu - Żytawa, 2 lipca 1813 r.
Au Quartier general a Zittau
le 2 Juillet 1813
Etat Major Géneral
An Euer Königl. Hochlobl: Landes Commision
Des H. Fürsten Poniatowski Durchlaucht haben
wir die Ehre aufgetragen Eur Hochlöbliche Königlichen Lan-
des Commission hiermit zu benachrichtigen, daß diesel-
ben den Herrn Generalen Sierawski, Uminski und
dem Obrist Mallet den Befehl ertheilt, mit Zuziehung
einer Hochlöbl. Königli. Landes Commision die Canton-
nement des 8te Armee Corps auf eine definitivo
Weise statt zu setzen Hr. Durchlaucht sind gesommen
diese Cantonnements in der Direction von Neustadt
soweit als möglich auszudehnen, um dadurch vom Lan-
de einige Erleichterung zu verschaffen.
Der General
Chef des Generalstabes
v. Rautenstrauch
Neustadt - miasto ok 13 km na SW od Budziszyna.
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
Kliknij aby powiększyć
6. Pismo w sprawie przeniesienia i zakwaterowania kompanii w jednej z okolicznych osad, w dobrach hr. Einsiedel właścicieli Rybarzowic koło Bogatyni.
Żytawa, 13 lipca 1813 r.
Hochwohlgebohrner Herr
Hoch. Herr
Divisions Generals
Es ist der Wunsch des Herrn Stellvertreters des
Herrn Grafen von Einsiedel, Excellenz, dass
eine Compagnie von Durrhennersdorf nach Ganz-
Weigsdorf verlegt werden mochte, weil dortige Ein-
wohner den Drang der jetzigen Zeite Umstande bes-
ser ertragen können. Ich ersuche dahero, Eur. Ex-
cellenz, gnadigst darein zu willigen.
Uebrigens habe ich Eur. Excellenz, zu versichern
die Ihre, daß die Vertheilung der Truppen beider
-------
letzt gefertigten Dislocation so viel als mir ...
lich, nach Beschaffenheit und Verhältnis der Dorf-
schaften, geschehen ist. Dass last überall Ab-
änderungen getroffen worden sind, liegt nicht
in meiner Schuld. Reichenau ist den vermögenste
Ort unserer ganzen Gegend und hat nach gestren-
ger Einrichtung Meine in Händen habende
Dislocation, zeigt eine ganz andere Vertheilung ...
wie ich jetzt zufällig von Dorfschaften erfahren sich
... übrigens die Versicherung des ... Hochachtung ...
Er. Excellenz
Zittau
Den 13 Jul.
1813
An den H. General Tulinski
Nach Reichanau
Durrhennersdorf - wieś położona 5 km na SW od Lubija.
Ganz-Weigsdorf - Wygancice Żytawskie, wieś położona 5 km na NE od Bogatyni.
Reichanau - Bogatynia, kwatera główna gen. Tolińskiego.
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
Kliknij aby powiększyć
9. Pismo rady miasta Żytawy w sprawie przybycia oddziałów VIII Korpusu księcia Poniatowskiego i czynionych przygotowań w zaopatrzeniu.
Żytawa, 11 czerwca 1813 r.
Das unter dem Commando Hr. Durchlaucht
Des Herrn Fürsten Poniatowsky stehende
Corps der herzoglich Warschauischen Truppen,
welche in fünf Colonnen seinen Marsch durch
das Königreich Böhmen genommen hat, wird
in der kommenden Woche in hiesiger Stadt und
Gegend einrücken, so dass
Montags den 14ten Juni die 2te
Dienstags den 15ten Juni die 3te
Mitternachs den 16ten Juni die 1ste
Donnerstags den 17ten Juni die 4te und
Freitags den 18ten Juni die 5te Colonne
hier einmarschirt.
Die zuerst eintreffende Colonne ist
erhaltenen sichern Nachrichten zu Folge 3238
Mann, und 1775 Pferde stark, und es ist
nicht zu bezweifeln, dass die übrigen Colon-
nen an Mannschaft und Pferden keine
geringere Anzahl enthalten dürften.
Da nun dieses ganze Truppen Corps in
Hiesiger Gegend einige Zeit stehen bleiben
und entweder in die Dorfschaften verlegt
-----
werden, oder vielleicht auch um Lager beziehen
oder biwouaquiren durfte, so ergiebtsich
hieraus die dringendste Nothwendigkeit, alle
möglichte Veranstaltungen zu treffen, dass-
es an den zu Verpflegung dieser Truppen
nöthigen Bedürfnissen und an Fourage
nicht fehle in dem es durchaus nothwendig
ist, dass die Dorfschaften die auf ieden
Ort einquartiret werdenden Mann-
schaften und Pferde zu vergellegen oder
ihnen auf den fall, dass ein Lager von den
Truppen bezogen werden sollte, die Be-
durfnisse am Hafer, Heu, Stroh, Fleisch
Und andere Lebensmitteln in dasselbe zu
fuhren.
So wir nun von Uns dem Rathe
der Stadt Zittau alles mögliche gethan
werden wird, um für die Stadt und
Commun zu Befriedigung dieser Be-
durfnisse mit zu wirken, so werden
auch die sammtlichen Stadt und Landes
mitleidenden Dorfschaften hierdurch
von diesem bevorstehenden Truppen
Einmarsche in Kenntnis gesetzt, und den
----
Gerichten und Gemeindealtesten derselben
zugleich anbefehlen, bei eigner Verant-
wortung die schleunigste Veranstaltung
zu treffen, dass ieder Ort besonders mit
Hafer, Heu, Stroh, Schlachtvieh, Brandwein,
auch Brodt und Mehl, so wir mitandern
Lebensmitteln sich ausreichend versorge,
damit sie im Stande sind, dem vorbenan-
ten Truppen, sie mögen nun bei ihnen
einquartiret, oder im Lager und Bi-
wouack zusammen gezogen werden,
das erforderliche zu verabreichen und
alle Veranlassung zu eigenmächtigen
Fouragirungen oder andern essen
vermieden werde.
Es wird ihnen dabei zugleich ange-
deutet, dass die Dorfgemeinden aus
denen hier angelegten Vorrathen zu
übertragen nicht möglich ist, da diese
zu Deckung des in der Stadt selbst no-
thig werden den Bedürfnisse kaum
hinlainglich sein werden, und es wird
daher die sämtliche Befolgung dieser
Verfugung allenthalben erwartet.
---
Sigl. Zittau den 11ten Juni 1813.
Der Rath allda.
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
Kliknij aby powiększyć
10. Dokument przedstawiający dyslokację oddziałów kawalerii z pułków 3, 13 i 14 dowodzonych przez gen. Umińskiego. Kolejne rubryki przedstawiają liczbę zagrodników, ogrodników i chałupników; miejsce kwaterunku, liczbę ludzi i koni. Większość z wymienionych osad leży na terenie Polski.
b.d.
Dislocation
Des 14ten, 3ten und 13ten Cavallerie Regiments
Des Herzogli. Warschauischen Achten Armee Corps
welches nach der unter der direktion des General
den 15 July 1813
von Uminsky u(nd) Oberst von ... dislocation
1755 Mann stark seyn solle.
Bauern Gärtner Häusler Ortschaften Mann und Pferde
13 18 33 Schönfeld 70
13 19 18 Blumberg 60
17 12 27 Rusdorf 60
33 27 69 Königshein 230
17 31 65 Ganz Weigsdorf 130
71 33 382 Reichenau 700
7 18 14 Durrhennersdorf 90
8 4 32 Markersdorf 80
14 - 38 Lichtenberg 190
5 9 25 Dörfel 45
34 17 106 Seitendorf 100
Sa: 1755
Seitendorf - Zatonie
Reichenau - Bogatynia
Ganz Weigsdorf - Wigancice Żytawskie
Königshein - Działoszyn
Lichtenberg - Jasna Góra
Blumberg - Bratków
Schönfeld - Lutogniewice
Rusdorf - Ręczyn
AP Wrocław, Stany Krajowe Górnych Łużyc
Opracował: Mariusz Olczak