Biblioteka źródeł

"Darstellung der Stärke und Organisation der Kaiserlich Französischen Armee und ihrer Alliierten im Jahr 1807 und 1812", wydany w Weimarze w 1812 roku, cykl 147 kolorowych miedziorytów, Carla Friedricha Weilanda przedstawiający żołnierzy i oficerów Wielkiej Armii, jednostek cudzoziemskich walczących po stronie Francji oraz armii państw z Francją sprzymierzonych. Cykl zwiera również grafiki przedstawiające odziały polskie: oficera szwoleżerów gwardii, oficera lansjerów nadwiślańskich, oraz generała brygady, oficera piechoty, woltyżera, fizyliera, oficera ułanów, ułana, huzara, oficera artylerii konnej i artylerzystę pieszego armii Księstwa Warszawskiego.

Kolorowe miedzioryty Weilanda, to chyba jeden z najbardziej znanych i obszernych cykli mundurowych powstałych jeszcze w okresie wojen napoleońskich. Zwykle też uważa się je za dość wiarygodne, zaś ewentualne błędy, które dotyczą pojedynczych detali, wynikać mogą z dość ambitnego planu autora, który postanowił udokumentować wszystkie ważniejsze jednostki biorące udział w konfliktach zbrojnych na kontynencie europejskim w latach 1807-1812. Również i grafiki przedstawiające jednostki polskie nie są od nich wolne, co jednak nie umniejsza ich dokumentalnej wartości. Pierwszą i chyba najbardziej widoczną nieścisłością jest oczywiście kokarda na czapce oficera polskich lekkokonych gwardii, która umieszczona została centralnie na styku kwater, tak jak noszono ją w pułkach piechoty Księstwa Warszawskiego. Również zawieszone tam kordony, przypominają bardziej te ułańskie używane w pułkach krajowych. Dociekliwi powinni zwrócić również swoją uwagę na postać oficera grenadierów II Legii Kaliskiej, we fraku z karmazynowymi obszlegami. Przedstawienie to różni się od wytycznych przepisu z 2 marca 1807 roku, w myśl którego oficerowie wini nosić kurtki.




Papierowe żołnierzyki z kolekcji Boerscha, około
4400 papierowych figurek wykonanych przez strasburskiego młynarza i piekarza Theobalda Boerscha (1782-1824).

Boersch był szwagrem słynnego rysownika Beniamina Zixa, uczestnika kampanii roku 1806 -1807, 1808 i 1809, z którego szkiców i notatek, najprawdopodobniej korzystał. Pewnie też dlatego jego figurki uważane są dziś za jedno z najciekawszych i co ważne wysoce wiarygodnych źródeł informacji o mundurach żołnierzy francuskich doby wojen napoleońskich. Ocenę tę potwierdza również figurka przedstawiająca szeregowego polskich szwoleżerów gwardii, która wbrew późniejszym najprawdopodobniej błędnym uogólnieniom, nie posiada białych galonów zdobiących kołnierz, używanych wyłącznie przez podoficerów.
Kolekcja zaprezentowana została po raz pierwszy w 1903 roku, przy okazji wystawy militariów na zamku Rohan w Strasburgu. Figurki wystawione zostały tam przez swojego ówczesnego właściciela Georgesa Kolba, wcześniej zaś miały podobno znajdować się w posiadaniu cesarza Napoleona III. Również okres po pierwszej publicznej prezentacji, stanowi w historii figurek białą plamę. Kolekcja pojawiła się ponownie dopiero w 1971 roku i znajduje się obecnie w rękach prywatnych.

 

"Collection des uniformes 1791 - 1814", cykl ręcznie kolorowanych litografii Horacego Verneta i Eugene Lamiego ogłoszony w 1822 roku , przedstawiający francuskich żołnierzy i oficerów czasów republiki, konsulatu i cesarstwa, poszerzonych o jednostki cudzoziemskie walczące po stronie Francji. Znajdują się tam między innymi grafiki przedstawiające sapera i grenadiera Legii Nadwiślańskiej, lansjera Legii Nadwiślańskiej i oficera i lansjera 1. Pułku Polskich Szwoleżerów- lansjerów Gwardii.

Litografie te wydane zostały w 1822 roku, a więc niespełna dziesięć lat od upadku cesarstwa, co przy niewątpliwym profesjonalizmie pary autorów, sprawia że stanowią dziś niezwykle cenne źródło do badań nad mundurem francuskim z czasów końca osiemnastego i początku dziewiętnastego wieku. Również składające się na ten cykl przedstawiania jednostek polskich, nie wydaja się budzić zbyt wielu wątpliwości. Lansjer nadwiślański ubrany jest tu według wytycznych przepisu pułkownika Bardin, z charakterystycznym dla tych regulacji sukiennym pasem z poziomymi granatowo-białymi strefami. Również postać oficera polskich lekkokonnych nie budzi szczególnych kontrowersji, choć użyte w tym wypadku narzędzie (mydło lub kreda litograficzna) nie pozwoliło na dokładne przedstawienie niektórych elementów, jak choć by wężykowego obszycia wyłogów i kołnierza. Najciekawsze jednak w wypadku tej grupy poloników, wydaje się przedstawienie sapera Legii Nadwiślańskiej, które ze względu na dość charakterystyczne elementy, jak choćby aplikowana żółta flama, świadczyć może, że autorzy podejmując się tej rekonstrukcji, korzystali z nieznanych nam i być może niedostępnych już dzisiaj źródeł.




Jan Rustem
Pułkownik
artylerii konnej armii Księstwa
Warszawskiego

Rustem Jan (1762-1835), malarz, z pochodzenia Grek lub Ormianin, sprowadzony do Polski przez A. Czartoryskiego, uczeń Bacciarellego, od 1790 na dworze Ogińskich w Słonimiu, później Sołtanów w Zdzięciole, od 1798 adiunkt Smuglewicza przy katedrze malarstwa na Uniwersytecie Wileńskim, od roku 1811 profesor nadzwyczajny, a od 1821 profesor zwyczajny tego uniwersytetu. Autor licznych portretów, w tym miedzy innymi oficerów armii Księstwa Warszawskiego.

Portret przedstawia pułkownika artylerii konnej Józefa Hurtiga, w mundurze zgodnym z "Przepisem ubiorów" wydanym 3 wrześnie 1810 roku:
"Mundur Galowy Kurtka z sukna ciemno-zielonego kroiem Szaserskim, podszewka takaż. Kołnierz czarny aksamitny z wypustką ponsową 4 cale wysoki, na tyleż haftek zapinany z dwoma granatami haftowanemi złotem. Rękawy krzywo ścinane, łapki śpiczasto u góry wycięte z aksamitu czarnego, z wypustką ponsową na dwa guziki spięte. Kurtka z wypustką ponsową w prost piersi na ośm guzików w ieden rząd zapinana, fałdy tylne z wypustką ponsową, z każdego boku dwa granaty iak u kołnierza, fałdy od stanu na 9 cali spuszczone ku dołowi, kieszenie gładkie w tylnych fałdach mało widziane, guziki dwa w stanie, dwa w dolnych fałdach, a po iednym do Szlif i Akselbantów, guziki metalowe żółte gładkie półokrągłe." Uważny obserwator dostrzeże też z pewnością sposób w jaki artysta przedstawił umieszczony na kołnierzu gorejący granat, któremu wyraźnie brakuje płomienia.



Adalbert Suchy (1783 - 1849) czeski malarz, syn cieśli z okolic Klatovy, od 1802 roku student wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni malarstwa profesora Schmutzera, później związany z dworem cesarskim, autor licznych portretów i miniatur przedstawiających między innymi cesarza Austrii Franciszka I i członków jego rodziny. Suchy jest również autorem portretu Franciszka Kickiego, w mundurze kapitana 5. Pułku Strzelców Konnych Księstwa Warszawskiego . Portret powstał najprawdopodobniej w roku 1825 lub 1826.

Mundur Kickiego zgodny jest w swoich zasadniczych elementach (kolor sukna i dodatków) z wydanym 2 września 1810 roku Przepisem ubiorczym, oraz z kurtką oficera 5. pułku strzelców konnych znajdującą się obecnie w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Stwierdzić jednak należy, że niektóre detale potraktowane zostały tu z naprawdę dużą swobodą. Liczbę dziewięciu regulaminowych guzików, artysta powiększył do jedenastu, sugerując jednocześnie że jeszcze kilka następnych przysłoniętych zostało przechodzącym przez pierś, pasem ładownicy. Sam pas, choć jak najbardziej regulaminowy (czarny obszyty złotą taśmą), wyposażony został w najprawdopodobniej niekompletną tarczę z pistoletowymi przetyczkami, które w tym okresie połączone zwykle były, z nieobecnym tu łańcuszkiem i ozdobną przypinką. Również epolety wyglądają na odrobione "przestylizowane" i różnią się znacznie od zachowanych do dziś egzemplarzy. Jednocześnie malarz rozmieścił je w sposób (epolet na ramieniu prawym, a kontrepolet na lewym) który świadczyć może (jeżeli oczywiście Kicki nie pełnił w pułku funkcji adiutanta), że mamy tu do czynienia z kolejnym niedopatrzeniem.




Lazare Claude
Coqueugniot
Grenadier,
fizylier i woltyżer
1. Legii Północnej

Coqueugniot Lazare Claude (1760-1829), oficer francuski, major Legii Północnej, autor wspomnień "Le légion du Nord. Mémoires de Lazare-Claude Coqueugniot" opisujących służbę w tej jednostce. Relację uzupełniały wykonane z natury rysunki, znane obecnie dzięki późniejszym kopiom, mi. JOBa i Bronisława Gembarzewskiego.

Powstała w 1901 roku ilustracja JOBa, jak i zapewne będąca jej pierwowzorem praca samego Coqueugniota, ukazują legionistów w mundurach które, co do formy, i kolorystyki pokrywają się z początkowymi ustaleniami poczynionymi jeszcze w listopadzie 1806 roku, a więc niespełna dwa miesiące od decyzji o sformowaniu tej nieco zapomnianej dziś jednostki.
O szczegółach tych planów świadczy szczęśliwie zachowany do naszych czasów fragment korespondencji pomiędzy ministerstwem wojny, a marszałkiem Kellermanem, który cytujemy poniżej:
"Ciemnoniebieska kurtka ze szkarłatnymi rabatami, mankietami i wypustką; szkarłatny kołnierz dla sztabu, kompanii grenadierów, oraz fizylierów, ale płowożółte dla kompanii woltyżerów; biała kamizelka, ciemnoniebieskie spodnie; srebrne metalowe guziki oznaczone numerem 1, otoczonym napisem Legion du Nord; pionowe kieszenie, półgetry i jako nakrycie głowy, czako w stylu, jaki wybierze generał Zajączek."
Niestety legi udało się osiągnąć ten stan - i to z pewnymi drobnymi zmianami - dopiero dziewięć miesięcy później: w czerwcu lub lipcu 1807 roku, a więc na chwilę przed jej rozwiązaniem. Do tego czasu, o czym przekonuje nas w swoich wspomnieniach major Coqueugniot, jednostka używała dość przypadkowych mundurów, wątpliwej jakości i formy, pochodzących głownie ze zdobytych w początkowej fazie wojny pruskich magazynów:
"Płaszcze uszyte z marnego sukna, prześwitującego i brązowego. Białe kamizelki uszyte z cienkiego sukna, które w armii pruskiej nie przetrwały by nawet roku. Spodnie bez podszewki, uszyte z takiegoż sukna jak kamizelki, ale bardzo skąpo krojone. Ciężkie haftowane getry z brązowymi skórzanymi guzikami. Buty z pruskich magazynów które były niewyobrażalnie złej jakości. (...) Sztywne kołnierze jakich nie ośmielono by się wydąć francuskim żołnierzom. Czaka zrobione z marnej pilśni, które szybko blakły, do których dodano daszki w kształcie szpadla."
Elementem nie wspomnianym w liście i pozostawionym w gestii dowódcy jednostki, jest dość dokładnie przedstawiona przez JOBa, najprawdopodobniej filcowa rogatywka, ze skórzanym otokiem, blachą naczelną w kształcie półsłońca, długą kitą, w kolorach dla kompanii grenadierskiej czerwoną, woltyżerskiej żółtą i fizylierskiej jasnoniebieską. Całości dopełniają, sznury naszyte na łączeniu kwater w kolorze kity i francuska kokarda od brzegu biało-czerwono-niebieska.



Michał Chylewski
Przegląd 14. pułku
kirasjerów przed
ks. Józefem

Chylewski Michał (1787-1848), oficer 8. Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego, później w wojsku Królestwa Polskiego, uczestnik powstania listopadowego. Po powstaniu osiadł w Kaliszu, gdzie pełnił honorową funkcję majora komendy inwalidzkiej Wojska Polskiego. Malarz amator, autor m.in. często reprodukowanego obrazu olejnego zatytułowanego "Przegląd 14. pułku kirasjerów przed ks. Józefem". Obraz ten zawiera wiele interesujących przedstawień mundurowych oficerów sztabu naczelnego wodza, oraz oficerów i żołnierzy pułków liniowych.

Obraz powstał około roku 1841, zaś przedstawiony na nim przegląd, po mimo sugerowanego przez niektórych badaczy miejsca (wieś Dobrzec pod Kaliszem), najprawdopodobniej nigdy się nie odbył. ¦wiadczy o tym zastaw umieszczonych na nim przedstawień mundurowych, a szczególnie obecność oficera pułku krakusów w charakterystycznym kaftanie i czerkieskim nakryciu głowy. Pamiętać bowiem należy, że formacja ta powstała w chwili gdy pierwszoplanowi w tej inscenizacji kirasjerzy, w skutek tragicznej dla ich pułku kampanii 1812 roku, utracili na długo swoją dotychczasową zdolność bojową. Pułk został odtworzony dopiero w 1813 i nie używał już uwidocznionych na płótnie kirysów. Równie ciekawa, choć nie budząca już podobnych kontrowersji, wydaje się umieszczona w prawym dolnym rogu grupa składająca się z trzech piechurów: dwóch grenadierów i jednego woltyżera w mundurach pochodzących z okresu po 1810 roku. Grenadierzy różnią się między sobą bermycami, co potwierdza stosowanie ich przynajmniej kilku typów w zależności od zwyczajów poszczególnych pułków.



Fryderyk Teodor Carl
Papierowe żołnierzyki
z kolekcji Carla
Piechota Legii Nadwiślańskiej

Papierowe żołnierzyki z kolekcji Carla; kilkanaście tysięcy kartonowych figurek sporządzonych i ręcznie pokolorowanych przez handlującego suknem i sztucznymi kwiatami Gustawa Fryderyka Teodora Carla (1837-1904) ze Strasburga.

Figurki te traktowane są dziś jako jedno z ważniejszych, choć oczywiście tylko pośrednich źródeł informacji o mundurach oficerów i żołnierzy pułków liniowych oraz jednostek cudzoziemskich wchodzących w skład Wielkiej Armii. Wydaje się też prawie pewne, że ich autor, miał dostęp do wielu nieznanych nam już dzisiaj źródeł i materiałów, dotyczących zwłaszcza francuskich gwardii municypalnych.
Przedstawienia te były bardzo poważnie traktowana przez takich wybitnych badaczy i mundurologów jak pułkownik Bucquoy, Roger Forthoffer, czy Rigo, zaś poszczególne egzemplarze są często jedynym zachowanym świadectwem barwy niektórych mało znanych formacji. Kolekcja zawiera również grupę figurek przedstawiających piechotę Legii Nadwiślańskiej, które pomimo niewielkich błędów poszerzają skromne materiały ikonograficzne, opisujące umundurowanie tej jednostki.

Elementem, który na pierwszy rzut oka wydaje się być tu nie na miejscu jest oczywiście krzyż maltański przykrywający trójkolorową francuską kokardę. Ten charakterystyczny, czysto polski dodatek czapki, używany zwyczajowo wyłącznie przez kawalerię, a więc ułanów Księstwa Warszawskiego, szwoleżerów gwardii i lansjerów nadwiślańskich, znalazł się tu najprawdopodobniej w wyniku niedostatecznych informacji autora o polskich zwyczajach mundurowych. Co ciekawe, przyjął się on w późniejszych próbach rekonstrukcji mundurów legionu, bezkrytycznie powtarzany przez Herberta Knotela, JOBa czy Rigo.




Tzw. Przepis
pułkownika Bardin,
ilustrowany gwaszami
Carla Verneta
Lansjerzy 7. i 8. pułku
lansjerów liniowych

Przepis pułkownika Bardin, zwyczajowa nazwa regulacji mundurowych przeprowadzonych w 1812 roku w armii francuskiej przez referenta komisji ubiorczej, a wcześniej pułkownika pupilów gwardii Etienne'a Alexandra Bardin. Regulacjami tymi objęte zostały również oba polskie pułki ułanów nadwiślańskich, które w 1811 włączone zostały do armii francuskiej jako 7. i 8. pułk lansjerów liniowych. Przepis ten ilustrowały gwasze Carla Verneta.

Przepis sankcjonował używane od 1808 roku klasyczne już mundury polskich lansjerów, nadając im teraz rangę oficjalnych sortów jednostek liniowych Wielkiej Armii. Pamiętać bowiem należy, że od 1811 roku, traktowane dotąd jako tak zwane jednostki cudzoziemskie, oba polskie pułki, włączone zostały do armii francuskiej, gdzie pod numerami 7. i 8. wchodzić miały w skład nowopowstałej właśnie formacji lansjerów liniowych.
Nowe sorty nie różniły się zbytnio od poprzednich: kurtkom przydano sukienne naramienniki i powiększono lekko poły, zaś spodniom ujęto jeden z dwóch lampasów, zalecając jednocześnie, aby doły nogawek przykrywały teraz cholewki butów. Nowym elementem, po którym zresztą najłatwiej rozpoznać nowe sorty, był szeroki pas, pokryty suknem w granatowo-białe poziome prążki, noszony odtąd zarówno przez oficerów jak i żołnierzy. Przepis przewidywał również nowy system znaczenia czapek, przy pomocy różnokolorowych pomponów. System ten nie przyjął się jednak i nigdy nie był stosowany.




Rękopis
kanoniera Hahlo
Lansjerzy kompanii
wyborczej i centralnej,
oraz grenadier piechoty
Legii Polsko-Włoskiej

"Rękopis kanoniera Hahlo", pięćdziesiąt sześć akwarelowych przedstawień żołnierzy Wielkiej Armii i ich sojuszników, wykonanych w latach 1807-1808 przez niemieckiego artylerzystę w służbie Królestwa Westfalii. Cykl zawiera również trzy relacje przedstawiające grenadiera i dwóch lansjerów Legii Polsko-Włoskiej.

Akwarele te, to jedyne ikonograficzne świadectwo służby oddziałów polskich, w armii utworzonego w wyniku pokoju w Tylży Królestwa Westfalii.
Lansjerzy ubrani są tu w wydane im jeszcze w 1805 roku mundury zastępcze, tak zwane "habit long", które przystosowali do swoich potrzeb skracając im poły. Równie ważnym elementem składającym się na umundurowanie tego okresu jest bermyca, którą postanowiono wtedy wyróżnić żołnierzy kompanii wyborczych. Uzupełniały ją żółta lamowana na biało flama, czerwona kita i metalowe wycięte w łuskę podpinki. Do zawartego w rękopisie przedstawienia piechura - grenadiera legionu nie udało się nam niestety dotrzeć. Skądinąd wiemy jednak, że uwieczniona na akwareli postać nosiła granatową kurtkę, najprawdopodobniej polskiego kroju, z żółtymi obszelgami oraz z czerwonymi szlifami i w długie spodnie z żółtymi lampasami. Nakryciem głowy była w tym wypadku granatowa sztywna rogatywka z daszkiem i ze skórzanym otokiem, zaopatrzona w mosiężną plakietkę w kształcie rombu z cyfra "1" oraz trójkolorową kokardę przymocowaną u szczytu prawej kwatery. Powyżej niej czapkę wieńczyć miała wysoka czerwona kita z żółtym lub białym szczytem.




Aleksander Sauerweid
Ubiór Wojska Polskiego
Księstwa Warszawskiego

Sauerweid Aleksander (1783-1844), malarz urodzony w Kurlandii, studiował w Drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1812-1814 przebywał w Paryżu, a od 1815 w Anglii gdzie pracował dla dworu króla Jerzego IV. Od 1817 w Petersburgu, gdzie jako malarz i topograf współpracował z Ministerstwem Wojny. W roku 1826 został nadwornym malarzem cara Mikołaja I, a od 1831 wykładowcą a później profesorem Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. Sauerweid jest autorem licznych rysunków, które posłużyły do powstania wielu graficznych przedstawień mundurowych, m.in. kilkunastu miedziorytów ilustrujących ubiór Wojska Polskiego Księstwa Warszawskiego, wydanych w Dreźnie w 1813 roku, przez H. Rittnera.

Znajdujące się w zbiorach polskich archiwów egzemplarze tego cyklu uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej, co przez dłuższy czas utrudniało ustalenie pełnej listy pomieszczonych tam przedstawień. Dopiero postępująca z każdym rokiem digitalizacja, głównie zbiorów bibliotecznych i archiwów zachodnioeuropejskich, obejmująca również szereg bardzo ciekawych materiałów z dziedziny munduroznawstwa, pozwoliła zapoznać się nam z tymi pracami. Dziś z całą pewnością stwierdzić możemy, że na cykl składały się następujące przedstawienia: wódz naczelny ks. Józef Poniatowski, generał brygady, adiutant komendant, adiunkt sztabu generalnego, adiutant naczelnego wodza (przedstawienie znane jedynie dzięki kopii Bronisława Gembarzewskiego), adiutant generała, komendant placu, urzędnik zdrowia, pułkownik korpusu weteranów, weteran, sierżant grenadierów warszawskiej gwardii narodowej, oraz umieszczeni na jednej planszy, podoficerowie woltyżerów i fizylierów najprawdopodobniej 2. pułku piechoty. Niestety trudno nam w tej chwili orzec czy powyższa lista, jest już zamknięta.




Charles Hamilton Smith
Oficer kompanii grenadierskiej
114. Półbrygady
Piechoty Liniowej
armii francuskiej

Smith Charles Hamilton (1776-1859), oficer, rysownik, ilustrator, autor licznych przedstawień oficerów i żołnierzy armii brytyjskiej. W roku 1803 lub 1804 narysował znajdującego się na Jamajce jeńca- oficera kompanii grenadierskiej 114. Półbrygady Piechoty Liniowej armii francuskiej, wcześniej zaś 2. Półbrygady Polskiej. Jest to jedyny rysunek z natury przedstawiający żołnierza tej jednostki z okresu walk na San Domingo.

Oficer ubrany jest w granatową kurtkę o typowo polskim kroju z wprowadzonymi w 1802 roku żółtymi dodatkami. Na głowie ma sztywną pikowaną rogatywce z daszkiem, granatowymi kwaterami i z czarnym skórzanym otokiem. Czapka zaopatrzona została również w gorejący granat i pąsową kitę - znak reprezentowanej przez oficera kompanii oraz srebrną podpinką i takież kordony.
Kokarda francuska, od brzegu czerwono-bioło-niebieska. Całość uzupełniają: gruba srebrna szarfa, granatowe bryczesy ze srebrnymi huzarskimi aplikacjami i srebrnym pojedynczym lampasem oraz wysokie węgierskie buty ze srebrnymi lub białymi ozdobami. Autor akwareli zaopatrzył ją dodatkowo w niewielki szkic tylnej części kurtki z doskonale widocznymi charakterystycznymi dla polskich zwyczajów mundurowych połami i kontrafałdami.




Ludwig von Köller
Uniformzeichnung
der vorzüglichsten
Europäischen Truppen
Oficer ułanów
korpusu Dąbrowskiego

"Uniformzeichnung der vorzüglichsten Europäischen Truppen", wydana w 1802 roku w Kilonii (wówczas w granicach Danii) seria dziesięciu ilustracji autorstwa Friedricha Ludwiga von Köllera, zawierająca trzydzieści pięć przedstawień oficerów i żołnierzy armii państw europejskich, tuż u progu epoki wojen napoleońskich.

Seria zawiera trzy figury przedstawiające żołnierzy polskich. Dwie pierwsze pochodzą jeszcze z okresu przedrozbiorowego i przedstawiają oficera regimentu Gardii Pieszej i dragona Gwardii Konnej Koronnej. Postać trzecia to oficer na koniu w polskim stroju i w karmazynowej miękkiej rogatywce przedstawiająca, jak sugeruje podpis, oficera ułanów korpusu Dąbrowskiego. Jest to bardzo rzadkie, jeżeli nie jedyne przedstawienie barwy tej jednostki, które w swoich zasadniczych elementach nie odbiega od aktualnych ustaleń specjalistów. Postać ta w 1902 roku przerysowana i wydana została przez JOBa który podpisał ją: "Officer de cavalerie de la Legion Polonaise 1799". Kopiujący ją w swoim "Żołnierzu Polskim", Bronisław Gembarzewski uznał, że przedstawia ona oficera sztabowego Legii Naddunajskiej.

Postać na ilustracji ubrana jest w granatową kurtkę z karmazynowymi lamowanymi na biało łapkami, wyłogami i kołnierzem. Poły kurtki granatowe z karmazynową wypustką, spodnie z pojedynczym karmazynowym lampasem. Nakryciem głowy jest w tym wypadku karmazynowa miękka rogatywka bez daszka z czarnym barankiem i wąskim białym otokiem oraz niezbyt wyraźnie widoczną (być może w zamyśle autora trójkolorową) kokardą umocowaną u dołu bocznej kwatery i zwieńczoną czarną rozłożystą kitą. Przy kurtce zobaczyć możemy polski naramiennik, przypominający ten używany przez towarzyszy przedrozbiorowej kawalerii narodowej.