Generał Dominik Dziewanowski
Pracę niniejszą poświęcamy osobie gen. Dominika Dziewanowskiego. Zasłużony ten dla jazdy polskiej oficer, to typowy przedstawiciel ówczesnego pokolenia. Zauważyć należy, że w Polsce służba wojskowa od dawna jako rzemiosło wojenne nie była traktowana, toteż w dziejach Polski nie spotykamy zamkniętej kasty wojskowej. Służba wojskowa, to była służba obywatelska, służba dla kraju. W chwilach niebezpieczeństwa dla Ojczyzny młodzież obywatelska tłumnie zapełniała kadry wojskowe, służyła chętnie i ofiarnie, by po minionej „potrzebie" wrócić do zajęć swych codziennych, zazwyczaj do pługa i roli. W tej tradycji wyrósł Dominik Dziewanowski. Czy to jako organizator jednego z najdzielniejszych pułków jazdy Księstwa Warszawskiego, czy jako dowódca jazdy korpusu Dąbrowskiego na Białorusi w 1812 r., nie był on nigdy tym zawodowym żołnierzem, który szuka chwały wojennej na polu bitwy, lecz tęgim obywatelem kraju, który ze swoich sił, ze swoich zdolności i swojego mienia czyni bezzwrotną ofiarę na ołtarzu dobra ojczyzny. Tak ujmując swoje zadanie gen. Dziewanowski niezmiernie ściśle wiązał losy swoje z losami czy to organizowanych, czy to dowodzonych przez niego jednostek bojowych i formacyj. Historja pułku „towarzyszów", historja 28 brygady lekkiej jazdy, to historja Dziewanowskiego. To też sylwetę gen. Dziewanowskiego ujmujemy na tle dziejów dowodzonych przez niego jednostek. W ten sposób zyskując nowe przyczynki do dziejów jazdy naszej z czasów Księstwa Warszawskiego mamy możność dokładniejszego scharakteryzowania interesującej nas postaci. Zadanie to ułatwia nam pozostała po Generale obfita spuścizna w postaci raportów i pamiętników dotąd szczegółowo nie opracowanych, a przedstawiających doniosłą wartość, zarówno ze względu na ich dokładność, jak i ze względu na światły umysł autora, który potrafił ujmować i oceniać otaczające go zjawiska i wydarzenia, we właściwy mu sposób rozumny i krytyczny.
Celem naszej pracy jest rzucenie pewnego promienia światła na ten okres naszych dziejów, który, aczkolwiek jest tak chlubnym dla historji narodu, dotąd jednak z całą dokładnością nie został jeszcze opracowany i przedstawiony.
Janusz Staszewski, Generał Dominik Dziewanowski