Krzysztof Ostrowski, 500 lat Świętej Heleny
21 maja 1502 portugalski admirał Joao da Nova wracając z Indii odkrył nie zamieszkałą wyspę. W tym dniu we wschodnim obrządku czci się św. Helenę, choć w naszej tradycji imieniny Heleny obchodzone są dzień później. Tak oto maleńka skalista wyspa o powierzchni 122 km kw. zyskała patronkę i weszła różnymi drzwiami do europejskiej i światowej historii. Przez pierwsze trzysta pięćdziesiąt lat wraz z Maderą wytyczały ważny szlak żeglugowy do Azji, przyjmując nie tylko wiele statków, ale też i osadników z różnych krajów świata: Portugalczyków, Holendrów, Anglików, Skandynawów. Po krótkich zmaganiach z Holendrami wyspę przejęła sławna brytyjska East India Company, przekazując pełną władzę Koronie dopiero w 1834 roku.
Mapa Świętej Heleny
Wybrzeże Świętej Heleny
Stolica wyspy - Jamestown
Longwood House - rezydencja Cesarza
Napoleon nie był pierwszą sławną osobistością odwiedzającą wyspę, choć na pewno okoliczności innych wizyt sprawiały, iż były one krótkie i pożyteczne. Astronom Edmund Halley w 1677 skatalogował na wyspie gwiazdy południowej półkuli, a kapitan Cook zatrzymał się w 1775 roku w czasie drugiej podróży dookoła świata. Po cesarzu na wyspie zatrzymało się ponad 10000 niewolników z Afryki przewożonych na kontynent amerykański. Otwarcie kanału Sueskiego w 1869 roku oznaczało koniec znaczenia wyspy. Wprawdzie już w 1899 kabel połączył Św. Helenę z Afryką, ale telewizja dotarła dopiero w 1995 roku.
Zakończone obchody pięćsetlecia w niewielkim stopniu przyciągnęły uwagę świata. W listopadzie ubiegłego roku pojawiła się na kilka dni księżniczka Anna. W kwietniu tego roku odwiedziła wyspę i miejsca napoleońskie delegacja francuskiego stowarzyszenia Souvenir Napoleonien. Był baron Meneval, Florian Walewski, Thierry Lentz. Jubileuszowy rok przyciągnął też do spraw wyspy Polaka, urodzonego i zamieszkałego w Południowej Afryce, Adama Kossowskiego. Wyspa liczy dziś 5000 mieszkańców i wchodząc w skład Zjednoczonego Królestwa nie szykuje się do ogłaszania niepodległości, ale aktywnie rozwija lokalną autonomię. Miejscowe władze postanowiły powołać w ubiegłym roku przedstawiciela wyspy w RPA i został nim właśnie Adam Kossowski. Do jego zadań należy przede wszystkim rozwój stosunków handlowych wyspy.
Republika Południowej Afryki jest najbliższym znaczącym sąsiadem wyspy, oddalonym "tylko" o pięć dni morskiej podróży. Święta Helena nie dorobiła się bowiem nawet najmniejszego lotniska i dysponując jednym statkiem pasażersko-towarowym zapewnia regularne rejsy z Cape Town do stolicy wyspy, Jamestown. Po pięciodniowym rejsie statek kontynuuje podróż na wyspę Wniebowstąpienia (gdzie jest już lotnisko wojskowe) i po sześciu dniach wraca do Jamestown, a następnych pięciu z powrotem do Cape Town. Entuzjasta Napoleona musi więc dysponować co najmniej trzema tygodniami czasu na podróż i trzema tysiącami dolarów na bilet. Cały ten wysiłek, aby obejrzeć dwa domy będące kolejnymi rezydencjami Cesarza (Briars i Longwood) i miejsce jego czasowego pochówku. Zjednoczone Królestwo przekazało te trzy obiekty w administrację Francji, a zarządza nimi francuski dyplomata w randze wicekonsula. Odwiedziny tych trzech miejsc zabrały księżniczce Annie dwie godziny, ale napoleoński turysta może spokojnie zaplanować sześć dni przymusowego postoju. Nie zniechęca to jednak oddanych napoleonistów, aby już planować międzynarodowy kongres, jak tylko będzie można dolecieć na wyspę.... Jednak miejsce wygnania i śmierci Cesarza pozostaje miejscem szczególnym!
Kilka załączonych zdjęć pozwala chyba uchwycić dzisiejszą atmosferę wyspy. Więcej jednak można znaleźć w Internecie. Oto kilka dobrych adresów:
www.sthelenaonline.com
www.sthelenatourism.com
www.shda.helanta.sh
Dr Krzysztof Ostrowski
Dyrektor, Ośrodek Studiów Epoki Napoleońskiej
Wyższej Szkoły Humanistycznej imienia Aleksandra Gieysztora