Nasza księgarnia

Gwardia Cesarska - Fizylierzy gwardii

Posted in Armia francuska

Polecamy: ARMIA NAPOLEONA
 
Fizylierzy Gwardii. 19 października 1806 roku Napoleon wydał rozkaz utworzenia pułku fizylierów gwardii. Miał się on składać z dwóch batalionów po cztery kompanie. Pierwszy batalion sformowano z drugich batalionów welitów-grenadierów oraz welitów-strzelców pieszych. Żołnierzy do drugiego batalionu dostarczyły departamentalne kompanie rezerwowe. Kadrę zapewniły stare pułki gwardii oraz najlepsze oddziały liniowe. Ponieważ nowy korpus dołączono do strzelców pieszych otrzymał on nazwę fizylierów-strzelców pieszych. W sile 1549 ludzi pułk dołączył do walczącej w Prusach Wielkiej Armii. Fizylierzy odznaczyli się pod Heilsbergiem, gdzie użyto ich jako jedynego pułku z gwardii pieszej.
Dekretem z 15 grudnia powołany został pułk fizylierów-grenadierów. Sformowano go z pierwszych batalionów welitów-grenadierów i welitów-strzelców pieszych. Pułk był podporządkowany korpusowi grenadierów i posiadał taką samą organizację jak fizylierzy-strzelcy piesi. W 1808 roku oba pułki powędrowały do Hiszpanii, gdzie fizylierzy wzięli udział w tłumieniu powstania madryckiego oraz walczyli pod Mediną i Guadalajarą. Po reorganizacji gwardii w styczniu 1809 roku fizylierzy zostali zaliczeni do Młodej Gwardii. W związku z organizacją pułków tyralierów i rekrutów prawie 450 fizylierów przeszło do nich jako podoficerowie. W ich miejsce powołano najlepszych rekrutów z kompanii departamentalnych. W kampanii 1809 roku fizylierzy po raz pierwszy weszli do walki w drugim dniu bitwy pod Aspern. Razem z tyralierami gwardii wspaniałym atakiem na bagnety odbili częściowo zajętą przez przeciwnika wieś Essling, płacąc jednak za ten sukces wysokimi stratami (około 1/4 stanów wyjściowych). Pod Wagram oba pułki stanowiły ostatnią linię kolumny Macdonalda w decydującym ataku na centrum austriackich pozycji. Po zakończeniu wojny z Austrią fizylierzy wraz z resztą Młodej Gwardii powrócili do Hiszpanii, gdzie pozostali aż do wiosny 1812 roku.
Pod koniec grudnia 1810 roku bataliony fizylierów otrzymały piąte kompanie fizylierów-sierżantów. Zebrano je później w samodzielny batalion przeniesiony do szkoły gwardii w Fontainebleau wraz z batalionami tyralierów-kaprali i woltyżerów-kaprali. Najlepsi tyralierzy i woltyżerowie mieli być w tym systemie szkoleni przez fizylierów na sierżantów dla wojsk liniowych.
Po kolejne reorganizacji gwardii wiosną 1812 roku oficerowie i podoficerowie fizylierów zostali zaliczeni do Starej Gwardii a kaprale i żołnierze do Średniej Gwardii. Na początku maja 1812 roku pułki fizylierów otrzymały rozkaz dołączenia do stacjonującej na terenie Księstwa Warszawskiego Wielkiej Armii. Drogę z Hiszpanii fizylierzy pokonali w ciągu 23 dni (część piechotą, część na wozach) tracąc po drodze tylko 63 ludzi. Na wojnę z Rosją oba pułki wyruszyły w składzie brygady gen. Boyeldieu'a w dywizji gwardii gen. Rougete'a. Jeśli uważano ją za najlepszą dywizję w całej armii to z pewnością pułki fizylierów tworzyły jej najlepszą brygadę. Byli to żołnierze w wieku od 25 do 30 lat, tężyzną fizyczną górujący nad Starą i Młodą Gwardią a przy tym dysponujący sporym doświadczeniem wyniesionym z walk w Hiszpanii. Fizylierzy włączyli się do walki dopiero pod Borodino. Kiedy opuszczano Moskwę brygada Boyeldieu choć mocno uszczuplona wciąż jeszcze była w dobrej formie. Odznaczyła się w bitwie pod Krasnym gdzie natarcie gwardii pieszej otworzyło Wielkiej Armii drogę odwrotu. Dywizja Rougete'a wraz z 3 pułkiem grenadierów osłaniała później przejście głównych sił i ostatnia odeszła z placu boju tracą w niezwykle zażartym boju przeszło 760 ludzi. Fizylierzy szli dalej w zwartych szykach, zachowując żelazną dyscyplinę, jednak ich siły topniały w zastraszającym tempie. Niezłomnego ducha tego korpusu doskonale oddaje epizod z pamiętnika sierżanta Burgogna. Pewnego dnia spotkał on starego sierżanta Daubentona niosącego pułkową maskotkę - pudla Moutona. Zapytano czy robi to, by później psa zjeść stanowczo odpowiedział "Nigdy! Prędzej zjem Kozaka!". Kiedy na początku 1813 roku w Poznaniu odtwarzano dywizję Rougete'a z fizylierów brygady gen. Boyeldieu zebrało się zaledwie 288 oficerów i żołnierzy. Jeszcze w styczniu rozpoczęto odtwarzanie obu pułków. Wykorzystując żołnierzy szkolonych w zakładach, zwolnionych ze szpitali oraz znajdujących się w szpitalach sformowano dwa bataliony fizylierów. Dołączono do nich uzupełnienia przysłane z Hiszpanii, żołnierzy z gwardii narodowej oraz tych gwardzistów, którzy uratowali się z Rosji ale nie przyłączyli się w Poznaniu do dywizji Rougete'a. Dzięki temu już na początku kwietnia gotowe były 4 bataliony fizylierów-strzelców pieszych i 2 bataliony fizylierów-grenadierów. Oba pułki przydzielono do 1 dywizji Młodej Gwardii gen. Dumoustiera. Już w pierwszym dniu bitwy pod Dreznem (26 sierpnia) fizylierzy weszli do walki prowadząc piechotę gwardii do ataku na centrum nieprzyjacielskich pozycji. Pod koniec dnia odznaczyli się broniąc przed przeważającym przeciwnikiem rogatki Plauen. Cena za ten sukces była jednak wysoka. Fizylierzy-strzelcy piesi stracili 81 zabitych i aż 339 rannych a fizylierzy-grenadierzy 26 zabitych i 63 rannych. Drugiego dnia bitwy oba pułki pozostawały w rezerwie. We wrześniu po kolejnej reorganizacji fizylierzy weszli w skład 2 dywizji starej gwardii gen. Curiala. W pierwszym dniu bitwy pod Lipskiem wzięli udział w kontrataku, który skończył się rozbiciem austriackiego korpusu gen. Merveldta. W trakcie odwrotu do Francji walczyli także pod Hanau.
Poważnie uszczuplone pułki fizylierów gwardii skoncentrowano na przełomie listopada i grudnia w okolicach Trewiru. Po kolejnej reorganizacji pozostały one w sile 4 batalionów w 2 dywizji Starej Gwardii gen. Curiala. Już 20 grudnia sformowano następne 2 bataliony, które włączono do 7 dywizji Młodej Gwardii. Fizylierzy z wielkim poświęceniem i męstwem godnym sławy swojej formacji walczyli w obronie Francji, bijąc się między innymi pod Brienne, Champaubert, Montmirail, Vauxchamps i Montereau. Miażdżąca przewaga koalicji i słabość własnych sił nie dawała jednak szansy na zwycięstwo. Po klęsce i abdykacji Napoleona pułki fizylierów rozwiązano 12 maja 1814 roku a oficerów i żołnierzy wcielono do macierzystych korpusów grenadierów i strzelców pieszych gwardii.
Fizylierzy gwardii nosili mundury swoich macierzystych korpusów - grenadierów i strzelców pieszych. Nakryciem głowy w obu pułkach było czako z białymi kordonami oraz piórem czerwonym dla fizylierów-grenadierów i czerwono-zielonym dla fizylierów-strzelców pieszych. Podobnie jak piechota Starej Gwardii fizylierzy nigdy nie przyjęli wprowadzonych do oddziałów liniowych kurtek habit-court.
Fizylierzy gwardii
Fizylierzy gwardii
Od lewej: fizylier-grenadier 1806-07, fizylier-strzelec pieszy 1807-08, młodszy oficer fizylierów-grenadierów 1809-15, kapral fizylierów-grenadierów 1809-13, dobosz fizylierów-grenadierów 1809-13, fizylier-grenadier w płaszczu 1813-14.
Fizylierzy gwardii
Fizylierzy gwardii
Od lewej: fizylier-strzelec pieszy 1809-10, fizylier-strzelec pieszy 1810-14, młodszy oficer fizylierów-strzelców pieszych, fizylier-grenadier w ubiorze koszarowym, muzyk fizylierów-grenadierów, dobosz fizylierów-strzelców pieszych.
Fizylierzy gwardii
Fizylierzy gwardii
Od lewej: fizylier-grenadier 1807-08, fizylier-grenadier 1809-10, wyższy oficer fizylierów-grenadierów 1809-13, sierżant fizylierów-grenadierów 1809-13, fizylier-grenadier 1813-14, fizylier-strzelec pieszy 1809.

Piotr Pacak, ilustracja ze zbiorów autora