G

GALOWICE (Gallowitz) k. Wrocławia

Pozostałości pomnika poświęconego mieszkańcom Galowic poległym w wojnach napoleońskich. Czworoboczny, mocno zniszczony kamienny obelisk usytuowany jest naprzeciwko bramy wjazdowej do pałacu w Galowicach.

GDAŃSK

Pomnik ku czci żołnierzy rosyjskich poległych w walkach o Gdańsk podczas wojny sukcesyjnej 1734 oraz w wojnach napoleońskich w 1807 i 1813 r. Usytuowany w kompleksie umocnień Grodziska, prawdopodobnie na miejscu zbiorowej mogiły. Na otoczonym ogrodzeniem obelisku z granitu fińskiego zwieńczonym pozłacanym krzyżem na kuli, umieszczona mozaika z wyobrażeniem św. Jerzego, wykuty krzyż prawosławny oraz napisy w języku rosyjskim o treści:

русскимь Воинамь / Павшимь / при Oсадахь данцига. /1734. 1807. 1813. / 1898. //

(„Rosyjskim żołnierzom poległym podczas oblężeń Gdańska w 1734, 1807, 1813” oraz data erygowania pomnika: „1898”.)

Oblężenie Gdańska w 1807 r.

Zadanie blokady i zajęcia twierdzy gdańskiej otrzymał marsz. Lefebvre dowodzący X korpusem Wielkiej Armii złożonym z wojsk francuskich, saskich, badeńskich i polskich (dywizja gen. J.H. Dąbrowskiego, dowodzona pod jego nieobecność spowodowaną ranieniem podczas szturmu Tczewa, przez gen. Ignacego Giełguda, oraz złożona głównie z Polaków Legia Północna). Korpus liczył początkowo 17 tys. żołnierzy a następnie ich liczba stale się powiększała. Gdańska bronił garnizon wojsk pruskich (15,5 tys. żołnierzy) dowodzony przez gen. Kalckreutha oraz posiłki rosyjskie złożone z około 4,8 tys. piechoty i kozaków pod dowództwem ks. Szczerbatowa. Gdańsk został otoczony od strony lądu 7 marca. Siły garnizonu, wspierane przez marynarkę rosyjska, szwedzką i angielską prowadziły aktywną obronę, niejednokrotnie dokonując wycieczek na pozycje nieprzyjaciela. Walki toczyły się ze zmiennym szczęściem, jednak wyszkolenie i umiejętności sił napoleońskich, a szczególnie artylerii i wojsk inżynieryjnych, stopniowo dawały przewagę oblegającym. Kiedy sprowadzono ciężką artylerię 23 kwietnia rozpoczęto ostrzał miasta. Usypanie przez wojska polskie szańców od strony twierdzy w Wisłoujściu oraz zdobycie wyspy Ostrów, odcięły Gdańsk od posiłków z morza. Angielski okręt HMS „Dauntless” został zatrzymany i zdobyty przez Gwardię Paryską podczas próby przedostania się do miasta. Sztab rosyjsko-pruski podjął próbę odsieczy, której dowództwo powierzono gen. Kamieńskiemu. Jego siły złożone były z 8 tys. głównie wojsk rosyjskich. Uprzedzony o planowanym desancie przez swój wywiad, Napoleon wysłał pod Gdańsk dywizje grenadierów gen. Oudinota i marsz. Lannesa. Desant został krwawo odparty. Podczas przygotowań do decydującego szturmu 21 maja, rozpoczęły się rozmowy kapitulacyjne. Wojska garnizonu mogły z bronią i sztandarami wolno wyjść z Gdańska pod warunkiem nie podejmowania walki z Napoleonem i jego sojusznikami przez najbliższy rok. Zdobycie twierdzy nazywanej „Gibraltarem Bałtyku” przyniosło Lefebvre’owi tytuł księcia Gdańska, a z kolei Kalckreuth za dzielną obronę został nagrodzony rangą feldmarszałka. Podczas oblężenia poległo 2,7 tys. Rosjan i Prusaków. Na mocy traktatu w Tylży zostało utworzone Wolne Miasto Gdańsk pod protektoratem francuskim.

Oblężenie Gdańska w 1813 r.

Podczas wojny 1812 r. Gdańsk pełnił bardzo ważną rolę jednego z głównych magazynów i spichlerzy Wielkiej Armii. Po katastrofie wyprawy rosyjskiej w twierdzy znalazły się oprócz tysięcy maruderów i żołnierzy z rozproszonych oddziałów, także dywizje francuskie, niemiecka, neapolitańska i polska (łącznie 35 tys. ludzi). Dowodził nimi ulubiony adiutant Napoleona i gubernator Gdańska gen. Jean Rapp. Pierwsi pod murami Gdańska pojawili się 15 stycznia 1813 r. kozacy Płatowa idący w ślad za uchodzącymi do twierdzy oddziałami napoleońskimi. Pomimo olbrzymich strat spowodowanych wycieńczeniem i szalejącymi chorobami, Rapp odrzucił wezwanie do kapitulacji i był zdecydowany prowadzić obronę przy pomocy 12 tys. zdolnych do walki żołnierzy. Siłami oblegających dowodzili rosyjscy oficerowie - najpierw gen. Steinheil, potem gen. Löwis, a następnie ks. Aleksander Wirtemberski. Ze strony pruskiej w oblężeniu wzięła udział dywizja landwehry pod dowództwem hr. Ludwika von Dohna (który zmarł tuż po kapitulacji). Początkowo korpus oblężniczy składał się z 13,5 tys. żołnierzy, potem jego liczba wzrosła do ponad 40 tys. nie licząc wspierającej go z morza marynarki rosyjskiej, angielskiej i szwedzkiej. Przez pierwszą połowę oblężenia, aż do zawieszenia broni (od 10 czerwca do 24 sierpnia) inicjatywa leżała po stronie wojsk napoleońskich, które dokonywały skutecznych wypadów mających na celu głównie zdobycie zaopatrzenia. Walki prowadzone jesienią 1813 r. wobec przewagi liczebnej wojsk rosyjsko-pruskich (wspartych przez angielskich artylerzystów obsługujących rakiety kongrewskie) spychały siły obrońców do coraz głębszej defensywy. Zarówno miasto, jak i jego mieszkańcy bardzo ucierpieli od ostrzału prowadzonego z lądu i morza. Pomimo ciężkich warunków, oddziały Rappa dokonywały desperackich wypadów na pozycje oblegających. Wobec braku nadziei na odsiecz 28 listopada zapadła decyzja o kapitulacji. Ponieważ jednak car Aleksander nie zgodził się na wynegocjowane wówczas warunki (analogiczne jakie uzyskali obrońcy w 1807 r.), miesiąc później Rapp był zmuszony poddać miasto bezwarunkowo. Ostatnie oddziały napoleońskie wymaszerowały z Gdańska 2 stycznia 1814 r. Straty garnizonu sięgnęły niemal 20 tys. ludzi (z czego ponad 15 tys. zmarło w wyniku chorób i wycieńczenia), natomiast wojska rosyjskie straciły 1288 żołnierzy. Z głodu i chorób zmarło aż 5,7 tys. Gdańszczan (zaledwie 60 zginęło od ostrzału).

 

Tablica epitafijna ppor. Ferdynanda d’Imecourta w katedrze w Oliwie. Tablica z szarego marmuru wmurowana nisko nad podłogą po prawej stronie prezbiterium. Na niej wyryta inskrypcja w języku łacińskim:

HIC LACET / D'NUS FERDINANDUS / A IMECOURT / PENES GEDANENSEM OPPUGNATI / ONEN OCCISUS / DIE 13 TIA APRILIS AD 1807.

(Tu leży Ferdynand Imecourt, u oblężonego Gdańska zabity, dnia 18 kwietnia 1807 r.)

d’Imecourt de Vassinhac Charles Ferdinand Théodore(1785-1807).Pochodził z rodziny arystokratycznej (jego ojciec nosił tytuł markiza).W 1805 r. na ochotnika zgłosił się do służby w armii. Został mianowany ppor. w sławnym 7 phuz. W 1807 r. był przydzielony jako oficer ordynansowy do sztabu marsz. Lefebvre’a. Podczas oblężenia Gdańska został ciężko ranny, w wyniku czego 13 kwietnia 1807 r. zmarł w wieku zaledwie 21 lat w obozie pod Gdańskiem. Pochowany w katedrze w Oliwie. Poświęcona mu tablica pamiątkowa znajduje się we Francji w miejscowości Inor w Lotaryngii.

Fragmenty krzyża pamiątkowego pruskiej Landwehry na zewnętrznej ścianie kościoła p.w. św. Judy Tadeusza Apostoła. Krzyż stal pierwotnie w Łostowicach, na szczycie wzniesienia zwanego Górą Luizy (Luisenberg).

W zwieńczeniu krzyża napis: Obrist Graf zu Dohna (Pułkownik hr. zu Dohna)

Na lewym ramieniu: Maior v. Bolschwing. Capitain v. Glasow.v. Podewils. v. Kayserlingk. (Major v. Bolschwing. Kapitan v. Glasow. v. Podewils. v. Kayserlingk.)

Na prawym ramieniu: Capitain v. Rauter. v. Streckenbach. Lieutenant v. Pellet. Koschorreck (Kapitan v. Rauter. v. Streckenbach. Porucznik v. Pellet. Koschorreck)

U podstawy: Gefallen als æchte Wehrmæñer fuer Koenig und Vaterland bei der Wieder Eroberung Danzigs im Ja[hre] 1813. (Polegli jako godni ochotnicy za Króla i Ojczyznę przy odbijaniu Gdańska w roku 1813)

Na drugiej stronie krzyża, na całej szerokości jego krótszej belki, widniał napis: Ihrem Andenken widmen dies Denkmal die Waffengefæhrten in der Ostpreussischen Landwehr. (Ich pamięci poświęcają ten pomnik towarzysze broni z Landwehry Wschodniopruskiej.)

Krzyż landwehry ustawiono na wzgórzu Luizy w 1817 r. dla upamiętnienia pruskich żołnierzy poległych podczas oblężenia Gdańska w 1813 r. Obecnie zachował się jedynie kamienny cokół. Krzyż został zniszczony i połamany najprawdopodobniej pod koniec lat 60-tych XX w. Zachowane fragmenty krzyża zostały w 2008 r. dzięki staraniom miejscowego proboszcza Mieczysława Pikora, przeniesione na obecne miejsce. Trwają starania, aby replika krzyża stanęła również na wzgórzu, w miejscu pierwotnego ustawienia.

 

Gdów k. Wieliczki

Tablica pamiątkowa poświęcona gen. J.H. Dąbrowskiemuna budynku Urzędu Gminy Gdów przy ul. Rynek 40. Tablica wykonana z brązu, złożona z płaskorzeźbionego torsu J.H. Dąbrowskiego w mundurze generalskim oraz poniżej właściwej tablicy z napisem: GEN. J.H. DĄBROWSKI / 1755-1818 / URODZONY W PIERZCHOWIE / TWÓRCA LEGIONÓW / POLSKICH WE WŁOSZECH / W 250 ROCZNICĘ URODZIN – SPOŁECZEŃSTWO GMINY / GDÓW. LISTOPAD 2005 R. //

GIDLE k. Radomska

Grobowiec mjr Józefa Colonna Walewskiego na cmentarzu parafialnym. Grobowiec w formie wykonanego z piaskowca czworobocznego obelisku zwieńczonego krzyżem. Na górnej części pomnika płaskorzeźbione wyobrażenia szabli z pendentem, pistoletów oraz zawieszonych na strzale trzech odznaczeń (być może Virtuti Militari, Legii Honorowej i medalu św. Heleny). Na dolnej części obelisku, na stronie frontowej wyryty napis:

Tu / Spoczywa S.P. / IÓZEF COLONNA / WALEWSKI b. MAJOR / WOJSK POLSKICH / Kawaler krzyża / Wojskowego Polskiego Legij Honorowej znaku 20../ (dalej tekst nieczytelny) Po prawej stronie częściowo zniszczony i nieczytelny napis: Odbył kampanie Roku / 1806, 1807, 1809, 1812, 1813, 1814. / Walczył w bataliach …. / Tczewem…. / Wałami …. Raszynem / Kobyłką, Grochowem, Zamościem / Stanisławowem. na Bukowinie / pod Mirem. Romanowem. / Smoleńskiem …. Duchow- / szczyzną i … pod / Bautzen. Dreznem. Penig / Lipskiem. Hanau. Francfo-/ rtem Craon. Laon i Beri au / ….. Po lewej stronie napis: Walecznemu i Zasłużonemu / Krajowi Żołnierzowi / w dowód przyjaźni / S.CH. Na tylnej stronie napis: Urodził się w d. 12 Marca / 1785 r. / Umarł d. 27. Sierpnia / 1857 r.

Józef Colonna Walewski (1785-1857). Służbę rozpoczął prawdopodobnie w 1 regimencie kawalerii narodowej w 1806 r. Brał udział w walkach pod Tczewem i Wałami. W styczniu 1809 r. odnotowany w stopniu ppor. w 1. psk, uczestniczył w kampanii galicyjskiej. W wojnie 1812 r. walczył m.in. pod Mirem, Romanowem, Smoleńskiem. Uczestniczył także w kampanii saskiej 1813 r. Został wówczas odznaczony (28 października) Legią Honorową. Po reorganizacji wojsk polskich we Francji w 1814 r. awansowany do stopnia por., w składzie 2. puł brał udział w walkach w Szampanii. W 1815 r. otrzymał przydział do 3. puł. Odznaczony Virtuti Militari.

 

GIERAŁTÓW (Gersdorf) k. Nowogrodźca

Kamień pamiątkowy 100-lecia wojny 1813 r. Granitowy głaz leży naprzeciwko kościoła p.w. św. Antoniego. Wykute na nim daty „1813-1913” krzyż (order Żelaznego Krzyża?) w wieńcu laurowym.

GŁOGÓW (Glogau)

Płyta nagrobna gen. Rheinwalda. Wmurowana w ścianę kazamaty fortu „Stern”. Wykonana z piaskowca. Bardzo zniszczona i słabo czytelna, w 2018 roku została dość gruntownie odnowiona i wmurowana w pierwotne miejsce. Na płycie wyryty napis:

C I - G I T. / J. C. L. RHEINWALD / Général français / baron de l'Empire, / Command de la Legion / d'honneur / Gouverneur de Glogau / Il fut bon Pere ...dre Epoux / et merita par sa loyaute / et son / humanite / l'estime des habitants / Il mourut. le 22 JUIN / 1810 ăgé de 48 ans //

(J[ulien] Ch[arles] L[ouis] Rheinwald, generał francuski, baron Cesarstwa, Komandor Legii Honorowej, gubernator Głogowa. Był on dobrym ojcem i ... mężem, a przez prawość i swoje człowieczeństwo zasłużył na szacunek mieszkańców. Zmarł 22 czerwca 1810 w wieku 48 lat)

Rheinwald Julien-Charles-Louis (1760-1810) baron cesarstwa. Niemiec na służbie francuskiej. Służbę rozpoczął w 1777 r. jako ochotnik w pułku piechoty d'Anhalt, później przemianowany na Salm-Salm (od 1791 r. 62. pp.). W 1791 r. adiutant-podoficer, a następnie por. w 3. pp. Brał udział w zdobywaniu Spiry pod dowództwem gen. Custine we wrześniu 1792 r. Walczył także pod Worms i Moguncją. W okresie 1793-1794 był tymczasowym komendantem placu w Colmar. W 1795 r. mianowany prowizorycznie adiutantem-szefem brygady (pułkownikiem) przez reprezentantów ludowych w Armii Renu, a następnie pełnił funkcję szefa sztabu I dywizji w Armii Renu i Mozeli. Od listopada 1796 do lutego 1797 walczył w obronie twierdzy Huningue. Pełnił następnie funkcje szefa sztabu w: lewym skrzydle Armii Renu (1797), Armii Niemiec (1797) i armii Szwajcarii (1798). W 1799 r. awansowany na stopień gen. bryg. i mianowany dowódcą brygady w dywizji gen. Lecourbe. Pełnił następnie różne funkcje sztabowe w armiach Szwajcarii i Renu. W 1804 r. odznaczony krzyżem komandorskim Legii Honorowej. Ponownie w Wielkiej Armii podczas kampanii 1805 r., był m.in. komendantem wojskowym Spiry i Stuttgartu. Następnie w sztabie głównym Wielkiej Armii. Podczas kampanii 1806 r. był komendantem wojskowym Frankfurtu, a od 19 stycznia 1807 r. Brzegu. W 1809 r. mianowany baronem Cesarstwa i komendantem wojskowym Głogowa (22 lutego 1809 r.). Tam też, 22 czerwca 1810 r. zmarł na apopleksję.

Tablica pamiątkowa kapitulacji francuskiej załogi Głogowa w 1814 r. Wmurowana w mur kurtyny łączącej bastiony „Sebastian” i „Leopold”. Tablica z piaskowca, z rytym napisem w języku niemiecki o treści: Am 17. April 1814 marschierte durch diese Poterne unter Aufführung ihres Kommendanten, des Division-Generals Baron Laplane, die französische Garnison von Glogau, 1800 mann stark, Kriegsgefangen aus der Festung und streckte auf dem Glacis das gewehr.

(17 kwietnia 1814 r. wymaszerował przez tę poternę, pod dowództwem swego komendanta, gen. dyw. barona Laplane’a, francuski garnizon Głogowa liczący 1800 ludzi. Zostali wzięci do niewoli i na przedpiersiu (twierdzy) złożyli broń).

Tablica wmurowana w XIX w., obecnie znacznie uszkodzona przez zanieczyszczenia i korozję kamienia.

 

Oblężenie Głogowa 1813-1814.

Podczas odwrotu na przełomie 1812 i 1813 r. obsadzona przez załogę francuską twierdza Głogów odegrała ważną rolę w zaopatrzeniu wycofujących się z Rosji i kierujących się do Saksonii wojsk napoleońskich. Zadanie obrony twierdzy otrzymał wojskowy gubernator Głogowa gen. dyw. baron Jean Rouger de Laplane. Pierwsze oddziały kozaków pojawiły się pod Głogowem już w lutym 1813 r., ale regularne oblężenie w połowie marca rozpoczął rosyjski oddział gen. St. Priesta, zastąpiony później przez pruski korpus gen. Schulera von Senden. Walki pod twierdzą, z licznymi wypadami załogi na umocnione pozycje wojsk koalicji trwały do końca maja, kiedy to w wyniku ofensywy wojsk francuskich, Głogów został odblokowany przez wojska marsz. Victora i gen. Sébastianiego. W krótkim czasie przywrócono ponownie zdolność bojową twierdzy zaopatrując ją na rozkaz Napoleona w żywność, broń i amunicję. Po zakończeniu rozejmu i wznowieniu walk, w Głogowie pozostało około 8500 żołnierzy z głównie z jednostek francuskich, ale także chorwackich i hiszpańskich, którymi dowodził ponownie gen. Laplane. Pomimo oblężenia przez wojska prusko-rosyjskie gen. Rosena, głodu (pod koniec oblężenia w jadłospisie obrońców pojawiły psy, koty, a nawet szczury) i coraz mniejszych nadziei na odsiecz, załoga Głogowa broniła się aż do 10 kwietnia 1814 r., odrzucając liczne wezwania do kapitulacji. Dopiero po abdykacji Napoleona, i 11 dni po upadku Paryża gen. Laplane na rozkaz króla Ludwika XVIII poddał twierdzę. Zgodnie z aktem kapitulacji, garnizon Głogowa miał zagwarantowany powrót do Francji, pod warunkiem pozostawienia w mieście artylerii, amunicji i broni. Pozostałych 1800 obrońców Głogowa, na czele z gen. Laplane’m opuściło miasto 17 kwietnia 1814 r.

 

Pamiątkowy kamień 100 rocznicy wojny 1813 r. Granitowy głaz narzutowy z wyrytym wizerunkiem „Żelaznego Krzyża” i datami : „1813-1913” oraz datą ufundowania pomnika: „30.3.1913” znajduje się obecnie na terenie prywatnej posesji przy ul. Strumykowej 4. W latach 90-tych XX w. wyciągnięty z pobliskiego strumyka i po odnowieniu ustawiony na terenie prywatnym.

Pamiątkowy kamień 100 rocznicy wojny 1813 r. na osiedlu Nosocice. Granitowy głaz narzutowy z wyrytymi datami: „1813-1913”.

 

GOŁĄBKI k. Gniezna

Mogiła nieznanego żołnierza francuskiego z okresu napoleońskiego. Znajduje się w lesie, około 2 km od drogi powiatowej z Trzemeszna w kierunku Żnina, na lewo od polnej drogi prowadzącej do dawnego leśnictwa Sarnówko i do Dębowca. Grób ziemny z drewnianym krzyżem. Obok głaz z zamontowaną tablicą z inskrypcją. Na krzyżu napis: Tu leży / żołnierz / napoleoński / narodowości / francuskiej. / Zginął / w 1812 r.

Według miejscowej tradycji w mogile został pochowany francuski żołnierz, który razem z towarzyszami trał do karczmy w Gołąbkach w czasie odwrotu w 1812 r. Zostali oni następnie napadnięci przez bandytów poszukujących u nich złota zagrabionego w Moskwie (czym mieli się ponoć w karczmie chwalić). Zwłoki jednego z Francuzów znaleźli miejscowi robotnicy leśni i na miejscu pochowali. Mieszkańcy Gołąbek i Ochodzy przez 200 lat opiekowali się bezimiennym grobem francuskiego żołnierza, a pamięć o tym miejscu przekazywana była z pokolenia na pokolenie. W 2011 r. staraniem Zbigniewa i Weroniki Karasiewiczów oraz Krzysztofa Zalaszewskiego i Barbary Michalewicz mogiłę odnowiono i ustawiono nowy krzyż z inskrypcją.

 

GOŁYMIN k. Ciechanowa

Tablica epitafijna gen. Karola Zielińskiego w kościele p.w. św. Jana Chrzciciela. Tablica wmurowana w południową ścianę nawy głównej, wykonana z czarnego marmuru na której wyryty napis: Stroskana Żona z Dziećmi po / Karolu Zielińskiem / b.[yłym] G[enerale] W[ojska] P[olskiego] / zmarłym 18 Września 1835 r. przez 13 / lat złączeni węzłem nieprzerwanego szczę- / ścia, w dowód wdzięczności i szacunku / Dla cnót tak godnego Męża, i najlepsze- / go Oyca / cieniom jego tĘ pamiątkę składa //

Powyżej epitafium Anieli Zielińskiej, nad którym umieszczono portret gen. Zielińskiego w mundurze generalskim z czasów Królestwa Polskiego.

Grobowiec gen. Karola Zielińskiego na cmentarzu przykościelnym. Grobowiec wykonany z piaskowca. Na stojącym na niewielkim podwyższeniu szerokim grobowcu przykrytym płytą, ustawiony u wezgłowia pomnik. W dolnej części pomnikawmurowana tablica z inskrypcją, flankowana płaskorzeźbionymi pochodniami (skierowanymi w dół). Na tablicy napis:Stroskana żona wraz z dziećmi po / Karolu Zielińskiem / B: G: W: P: / zmarłym 18 września 1835. r : / w 50 ^tym roku życia. / w dowód wdzięczności i szacunku / dla cnÓt tyle zasłużonego / męża w kraju i najlepszego ojca / cieniom jego tĘ pamiątkę składają. // Powyżej kartusz herbowy z herbem Świnka na tle panopliów na dole których widoczne krzyże Legii Honorowej i Virtuti Militari.

Zieliński Karol(1787-1835). Służbę wojskową rozpoczął w 1808 r. jako prosty żołnierz w 2. pp Księstwa Warszawskiego. Wraz z pułkiem wziął udział w kampanii 1809 r., awansując szybko do stopnia ppor., a rok później por. W kampanii 1812 r. już w randze kpt. bił się pod Smoleńskiem i Możajskiem. Odznaczony krzyżem złotym Virtuti Militari i krzyżem kawalerskim Legii Honorowej (za Możajsk), oraz na wniosek marsz. Ney'a, w październiku 1813 r. krzyżem oficerskim Legii Honorowej. W wojsku Królestwa Polskiego jako ppłk przebywał poza służbą - na reformie. W czasie powstania listopadowego w stopniu płk. wykonywał szereg obowiązków w administracji wojskowej. Mianowany został następnie wiceprezesem w powstańczym rządzie Bonawentury Niemojowskiego. Po kapitulacji Warszawy, awansowany na gen. bryg. Wraz z członkami rządu przeniósł się do Płocka. Po upadku Zamościa podał się do dymisji. Aresztowany przez władze carskie w latach 1832-1834 przebywał w więzieniu rosyjskim. Ostatni rok życia spędził w Garnowie Dużym, gdzie zmarł pozostawiając żonę i pięcioro dzieci.

Pomnik bitwy pod Gołyminem. Pomnik usytuowany przy szosie ciechanowskiej, na skwerze przy Urzędzie Gminy. Wykonany z płyt lastrykowych, w formie umieszczonych na niskiej podstawie dwóch czworobocznych obelisków połączonych w połowie wysokości płytą. Na ścianach frontowych obelisków dwie płaskorzeźbione tablice wyobrażające żołnierzy francuskich (po stronie lewej) i żołnierzy rosyjskich (po stronie prawej). Na płycie środkowej cyfra cesarska oraz inskrypcja: BOHATEROM / BITWY POD GOŁYMINEM / STOCZONEJ 26 XII 1806 R. / W OBECNOŚCI / CESARZA NAPOLEONA / POMIĘDZY / FRANCUSKĄ WIELKĄ ARMIĄ / A WOJSKAMI ROSYJSKIMI / W TRAKCIE / „PIERWSZEJ WOJNY POLSKIEJ”//. Inskrypcje z tłumaczeniem tegoż napisu w językach francuskim i rosyjskim znalazły się na zewnętrznych bokach obelisków. Na obelisku z płaskorzeźbą wyobrażającą żołnierzy francuskich: Aux Héros / de la bataille de Gołymin / livrée en présence / de L’empereur / Napoléon / par la grande armée / contre l’armée russe / le 26 décembre 1806 / pendant / “La première guerre de pologne”. // Na obelisku z płaskorzeźbą wyobrażającą żołnierzy rosyjskich: геройам / битвы под голымином / имевшей место 26 декабря 1806 года / в присУтствии / императора наполеона/ межD(?)У / францУэской великой армей / и рУсскими войсками / во время „первой польской войны”. //

Pomnik autorstwa Wojciecha Henrykowskiego i Zygmunta Szczepankowskiego odsłonięty w roku 2006.

Bitwa pod Gołyminem

Starcie wojsk francuskich (III Korpus marsz. Davouta, VII Korpus marsz. Augereau, I Korpus kaw. marsz. Murata) i rosyjskich (dyw. gen. Golicyna, część dyw. gen. Dochturowa) stoczone 26 grudnia 1806 r. w ramach tzw. „manewru pułtuskiego” przez który Napoleon miał zamiar zmusić Rosjan do decydującej bitwy. Jednak plany te pokrzyżowała wyjątkowo niesprzyjająca pogoda, a błyskotliwe zwycięstwo marsz. Davouta pod Czarnowem zmusiło wojska rosyjskie dowodzone przez feldmarszałka Kamieńskiego do wycofania się na Gołymin i Pułtusk z zamiarem dalszego odwrotu w kierunku Ostrołęki. Ciągle cofający się wyczerpani żołnierze rosyjscy gen. Golicyna rankiem 26 grudnia dotarli do Gołymina. Zastali tu część sił gen. Dochturowa, który wbrew rozkazom zdecydował się pozostać w Gołyminie i udzielić im wsparcia. Wobec pojawienia się awangardy francuskiej kawalerii, Golicyn zrezygnował z dalszego odwrotu i postanowił przyjąć bitwę z przeważającym liczebnie przeciwnikiem. Zajęcie mocnej pozycji obronnej wśród lasów i podmokłych łąk oraz znaczna przewaga w artylerii (45 dział przeciwko 3) sprzyjały jednak Rosjanom. Pomagały im także fatalne warunki atmosferyczne – ciągle padający mokry śnieg ograniczający widoczność i błoto w którym utknęły francuskie działa. Bitwa rozpoczęła się od drobnych starć kawalerii, a rozgorzała na dobre w godzinach popołudniowych. Od zachodu zaatakowały Golicyna jednostki z korpusu marsz. Augereau, a od południa żołnierze Davouta. Łączność między oboma korpusami zapewniała kawaleria Murata, który miał dowodzić całością aż do przybycia Cesarza. Napoleon sądził, że pod Gołyminem zwiąże główne siły rosyjskie, tymczasem znajdowały się one w Pułtusku, gdzie tego samego dnia trafił na nie marsz. Lannes. Oddziały Golicyna i Dochturowa twardo broniły swych pozycji pod Gołyminem, osłaniając swą drogę odwrotu na Maków, a ich artyleria panowała nad polem bitwy, zadając Francuzom znaczne straty. Walka była bardzo zacięta. Kiedy podczas jednego z ataków sławna „piekielna brygada” huzarów Lasalla zmieszała się i zaczęła uciekać, jej dowódca zawrócił swych ludzi i specjalnie wystawił się wraz ze swymi żołnierzami na ostrzał nieprzyjaciela. Ranny został prowadzący nieudaną szarżę dragonów gen. Rapp. Inny z epizodów bitwy przeszedł być może do światowej literatury. Ks. Szczerbatow chwyciwszy sztandar osobiście prowadził młodych żołnierzy z kostromskiego pp do kontrataku, co później (wg Aleksandra Kociszewskiego) uwiecznił w „Wojnie i pokoju” Lew Tołstoj zmieniając jednak tożsamość bohatera i miejsce z Gołymina na Austerlitz. Pomimo strat, Francuzi nadal atakowali. Walki przeciągnęły się aż do zmroku, kiedy po przybyciu na pole bitwy oddziałów marsz. Soulta i samego Napoleona, Golicyn i Dochturow wycofali się, oddając Gołymin przeciwnikowi. Rosjanie przyznali się do straty około 1000 ludzi, a Francuzi 600 (poległ m.in. gen. Fenerol). Napoleon wypowiedział po bitwie słynne słowa: „Do tej pory znaliśmy trzy żywioły, tu pod Gołyminem poznaliśmy czwarty – błoto”.

 

GONIEMBICE k. Leszna

Płyta nagrobna gen. Kazimierza Turno i jego syna Jana Napoleona Stanisława w kościele p.w. św. Mikołaja. Płyta z piaskowca wmurowana w północną ścianę prezbiterium. Pośrodku Ozdobiona płaskorzeźbionymi motywami stylizowanych na rzymskie miecze (po bokach kartusza z inskrypcją), poniżej kartuszem z herbem Trzy kotwice, powyżej zaś urną z owiniętym wokół niej wężem Uroborosem. Na płycie inskrypcja: D.O.M. / J.W. Kazimierz z Stręczna i Kwiramy / Turno / Jenerał Brygardy Woysk Polskich / Kawaler Krzyża Woyskowego Polskiego / Krzyża francuzkiego Legii honorowey / i Orderu Saskiego St. Henryka / urodził się dnia 24 Listopada 1778 roku / umarł dnia 8 Listopada 1818 roku / Nieprzeżył długo Oyca syn jedynak / Jan Napoleon Stanisław Turno / urodził się dnia 13 kwietnia 1806 roku / umarł 24 stycznia 1821 roku / Boże zmiłuj się nad niemi //

Turno Kazimierz(1778-1817) Służbę rozpoczął w 1803 r. w armii pruskiej. W wojsku polskim od 1806 r. Dzięki protekcji gen. Fiszera został mianowany szefem, a następnie pułkownikiem 2. psk legii poznańskiej, który po wchłonięciu 1. psk i reformie wojska polskiego w 1807 r. otrzymał numer 5. Własnym kosztem wystawił jeden z jego szwadronów. Pułk ten, którym Turno dowodził aż do 1810 r. uznawany był za najlepszą jednostkę kawalerii w armii Księstwa Warszawskiego. Na jego czele Turno wziął udział w bitwie pod Frydlandem, gdzie został ranny i otrzymał krzyż kawalerski Legii Honorowej. W kampanii 1809 r. walczył pod Górą gdzie odznaczył się ze swoimi szaserami przy zdobywaniu przyczółka mostowego, oraz przy wzięciu Sandomierza i bitwie pod Wrzawami. Mianowany następnie adiutantem króla saskiego i księcia warszawskiego Fryderyka Augusta oraz dowódcą wojskowym departamentu kaliskiego. W 1810 r. awansowany na gen. bryg. W kampanii 1812 r. dowodził brygadą jazdy w IV korpusie odwodowym kawalerii Wielkiej Armii. Ciężko ranny w walkach nad Berezyną. W kampanii 1813 r. dowódca brygady w VIII korpusie Wielkiej Armii. W Dreźnie odznaczony krzyżem oficerskim Legii Honorowej. Wraz z królem saskim dostał się do niewoli w Lipsku. Członek stowarzyszeń masońskich. Zmarł w Dobrzycy na skutek ran odniesionych nad Berezyną.

 

Goryń k. Radomia

Epitafium płk. Andrzeja Deskura w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Tablica epitafijna wykonana z czarnego marmuru, w ozdobnej, rozbudowanej ramie. W dolnej części pomiędzy wolutami, złocony kartusz herbowy z herbem Góra Złotoskalista, pod którym ukazane krzyże Legii Honorowej i Virtuti Militari. W części górnej ozdobionej akroteriami i zwieńczonej krzyżem, portret zmarłego (zapewne pośmiertny). W części środkowej tablica z napisem: D.O.M. / Tu spoczywa / An. Deskur b. pułkownik W.P. / zmarły w Töplitz w Czechach / r. 1850 / którego zwłoki w d. 16 Paz. 1858 r. / wydobyte do kraju przewieziono / i tu na wieczny Spoczynek / w grobie familijnym / złożone zostały. //

Andrzej Egidiusz Deskur (1776-1850). Urodził się w Warszawie jako syn Jana i Salomei Opackiej. Uczęszczał do Szkoły Rycerskiej. W wojnie 1792 r. uczestniczył w stopniu ppor., a podczas insurekcji 1794 r. walczył w stopniu porucznika. W 1806 roku został przydzielony do 1 pp Legii Warszawskiej w stopniu kpt., w 1808 awansował na szefa batalionu i w tym stopniu odbył kampanię 1809 roku. Przeniesiony do 3 pp, a następnie do 11 pp stacjonującego w Gdańsku, gdzie w czerwcu 1810 r. awansował na mjr. Podczas wyprawy na Moskwę pozostał w zakładzie pułku w Gdańsku, później brał udział w obronie miasta w 1813 r. Odznaczony krzyżem kawalerskim Virtuti Militari i Legią Honorową. Przy reorganizacji Wojska Polskiego otrzymał dymisję w grudniu 1815 r. w stopniu podpułkownika. Ożeniony z Heleną Mrokowską córką Józefa w 1810 roku otrzymał w posagu żony majątek Goryń k/Radomia. W czasie powstania listopadowego był posłem na sejm z powiatu kozienickiego. Pełnił też funkcję komisarza rządowego dokonującego lustracji formującego się wojska powstańczego. Zmarł w Teplitz w Czechach.

 

GORYSŁAWICE k. Wiślicy

Epitafium Józefa Buczyńskiego w kościele p.w. św. Wawrzyńca. Napis na tablicy: Józefowi Buczyńskiemu, oficerowi Księstwa Warszawskiego a ostatnio burmistrzowi m. Wiślicy ur. 1788 zm. 1847 r.

Być może tożsamy ze Stefanem Buczyńskim por. 10. phuz.

 

GORZESZÓW (Görtelsdorf) k. Kamiennej Góry

Daty: „1813-1913” wykute w ścianie skałki „Diabelska Maczuga”. Inskrypcja powstała przy okazji obchodów 100-lecia „Wojny Wyzwoleńczej”

Gostyń

Tablica nagrobna kpt. Jana Kuleszy na murze przy kościele p.w. św. Małgorzaty. Na tablicy krzyż oraz napis: Ś.P. / Jan Kulesza / Kapitan wojsk polskich / z czasów Napoleona I / żył lat 73 / um. 14.1.1856 r. / Prosi / o westchnienie. //

Jan Kulesza (1783-1856) karierę wojskową rozpoczął prawdopodobnie w wojsku pruskim, z którego przeszedł (zdezerterował?) do pułku jazdy Dziewanowskiego (późniejszy 6. puł). Podczas oblężenia Gdańska przeniósł się do 2. pp (późniejszy 11. pp). Razem z pułkiem wziął udział w bitwie pod Frydlandem. Nominację na stopień ppor. otrzymał z rąk gen. Dąbrowskiego 6 czerwca 1807 r. Awansował następnie na por. a w 1809 r. na kpt. Brał udział w kampanii 1812 r. i w obronie Gdańska. Mimo wezwania nie podjął służby w 10. pp Królestwa Polskiego. W 1815 r. wybrany został na burmistrza Gostynia. Członek stowarzyszeń masońskich (poznańskiej loży „Świątynia Jedności”). W 1848 r. Kulesza działał w gostyńskim Komitecie Narodowym.

 

GOŚCISZÓW (Giessmanndorf) k. Nowogrodźca

Kamień upamiętniający 100-lecie wojny 1813 r. i 25-lecie panowania cesarza Wilhelma II ustawiony w 1913 r. na terenie przy kościele p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej. Na granitowym głazie wyryte daty „1813-1913” oraz „1888-1913”.

 

GOWOROWO k. Ostrołęki

Epitafium płk. Gabriela Zambrzyckiego w kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Św.

Zambrzycki Gabriel(?-1862) ppor. w 16 pp, w 1810 przeszedł do 8 pp, potem został podsekretarzem biura wojennego, następnie adiunktem inspektorem, uwolniony w styczniu 1813 r. W armii Królestwa Polskiego mjr 1. psp.

 

GÓRKI k. Łosic

Epitafium gen. Teodora Lubicz Szydłowskiego w kościele p.w. św. Wojciecha. Ustawione po lewej stronie od ołtarza głównego. Wykonane z szarego i białego marmuru. Epitafium złożone z dwóch części: dolnej, bogato zdobionej profilowaniami, z kartuszem herbowym z herbem Lubicz i tablicą inskrypcyjną flankowaną uszakami, oraz górną z rzeźbionymi panopliami zwieńczonymi krzyżem. Na tablicy inskrypcja: Pamięci / Teodora Lubicz / Szydłowskiego / B. Generała B. W. P. / urod. 1793. / zm. 8 stycznia 1863 r. / Wdzięczny synowiec. //

Szydłowski Teodor (1793-1863) Służbę w armii Księstwa Warszawskiego rozpoczął w 13. pp. W 1812 r. awansował na por., brał udział w działaniach dywizji Kosińskiego nad Bugiem. Został odznaczony krzyżem złotym Virtuti Militari. W lutym 1813 r. został adiutantem ks. Józefa Poniatowskiego. Bił się pod Lipskiem, gdzie został ciężko ranny i trafił do niewoli rosyjskiej. W 1815 r. początkowo w pułku strzelców konnych gwardii (w stopniu kpt), jednak szybko zdjął mundur, wrócił w Siedleckie i osiadł na gospodarstwie. Wziął udział w powstaniu listopadowym (początkowo jako adiutant naczelnego wodza Michała Radziwiłła, potem szef sztabu gen. Skrzyneckiego. Od kwietnia 1831 r. płk, następnie dowódca brygady w 1. dywizji jazdy. Karierę wojskową zakończył w stopniu gen. bryg. Po upadku powstania wycofał się z życia publicznego.

 

Epitafium Kazimierza Kuszlla w kościele p.w. św. Wojciecha. Wmurowane w ścianę nawy bocznej. Tablica wykonana z czarnego marmuru. Na niej ryty wizerunek czaszki ze skrzyżowanymi kosami oraz napis: Tu Kazimierza Kuszlla spoczywają zwłoki / Wstrzymaj tu przechodniu / na momęt swe kroki. / Proszą martwe cienie / za duszę westchnienie. //

Kazimierz Kuszell (1787-1814) – urodził się w Toporowie jako najstarszy syn Józefa i Teresy z Ossolińskich. Wg Gembarzewskiego por. 5.psk, uwolniony w 1810 r. Z kolei Władysław Wężyk (Kronika rodzinna) wspomina, że z kampanii 1812 r. powrócił „zniszczony na zdrowiu, melancholiczny, łatwo się irytujący, ale zazwyczaj dobry ze wszystkimi”… tyle, że z armii austriackiej. Około 1814 r. otrzymał od ojca folwark w Łuzkach, stronił od ludzi, polował „jakby mu nieszczęśliwa miłość na sercu ciążyła, i wodził często obłąkanym wzrokiem mówiąc sam do siebie”. W końcu popełnił samobójstwo.

 

Nagrobek Ignacego Wężyka na cmentarzu parafialnym. Nagrobek wykonany z elementów żeliwnych, złożony z wysokiego krzyża na czworobocznym, profilowanymcokole. Na ścianie frontowej cokołu tablica z napisem: D.O.M / Ignacy Wężyk / b. oficer b. wojsk / polskich / b. prezes Komitetu / Towarzystwa / Kredyt: Ziemsk: / ur. 31 lipca 1783 r. / um. d. 2 sierpnia 1875 r. //

Ignacy Wężyk (1783-1875) Służbę rozpoczął w 2. pp Księstwa Warszawskiego. Potem być może służył także w 8. pp. Podczas kampanii 1809 r. przy szturmie Zamościa „był jednym z trzech pierwszych oficerów, co się wdrapali na mury zdobywanej fortecy”. Odznaczony za ten czyn krzyżem Virtuti Militari. W sierpniu 1809 r. awansował na kpt. w 2. pp galicyjsko-francuskiej (późniejszy 14. pp). Przeszedł następnie do 16. pp. Ranny w bitwie pod Lipskiem. W wojsku pozostawał przez 9 lat, potem osiadł na gospodarstwie w Wólce Nosowskiej. Gościł w swym domu wielu wyższych oficerów z czasów Księstwa Warszawskiego. W 1823 r. jego dom odwiedzili m.in. generałowie Żymirski, Blumer, Kurnatowski, Izydor i Wincenty Krasińscy. Wybrany posłem z powiatu bialskiego na sejm 1825 r., a z powiatu łosickiego na sejm 1830 r.

 

GÓROWO IŁAWIECKIE (Landsberg)

Tablica upamiętniająca pobyt Napoleona w Górowie Iławieckim. Umieszczona na ścianie budynku plebanii (dawniej parafii ewangelickiej, obecnie grekokatolickiej). Na tablicy napisy w językach polskim i francuskim o treści: W tym domu w dniach / 17-18 II 1807 / przebywał Napoleon Bonaparte / cesarz Francuzów //

Napoleon Bonaparte / empereur des francais / sejourna dans cette maison / du 17 au 18 fevrier 1807 //

Napoleon nocował w tym domu w drodze z pola bitwy pod Pruską Iławą. W Górowie Iławieckim znajdowało się wówczas około 1000 rannych żołnierzy ewakuowanych z pobojowiska. Napoleon oddał na ich potrzeby swoje osobiste powozy, i nakazał chirurgowi Percy’emu aby rekwirował pojazdy należące do generałów. Gospodarzem plebanii w której nocował Napoleon był wówczas pastor Karol Wilhelm Kob.

Ławka kamienna z wyrytym napisem: „NAPOLEON BONAPARTE LUTY 1807”.

Ławka ustawiona w 2006 r. na miejscu podobnej znajdującej się w tym miejscu jeszcze przed I wojną światową i zniszczonej po 1945 r. Według miejscowej legendy Napoleon miał w odpoczywać na owej ławce podczas pobytu w Górowie Iławieckim w 1807 r.

 

GÓRY PIŃCZOWSKIE k. Pińczowa

Tablica grobowa Jana Prószkowskiego umieszczona wtórnie w kaplicy grobowej Dembińskich, na miejscowym cmentarzu parafialnym. Tablica metalowa z napisem: Tu leży Jan Prószkowski, żołnierz gwardii Napoleona, niezmienny przyjaciel domu, w którym lat 50 przesłużył; zmarł w wieku lat 78, dnia 5 kwietnia 1862 r.

Tablica pochodzi z nieistniejącego dziś grobu, położonego w pobliżu kaplicy. Przeniesiona na obecne miejsce kilkanaście lat temu.

Prószkowski (Pruszkowski) Jan (1784-1862) żołnierz 1 pułku szwoleżerów gwardii. Odnotowany w styczniu 1813 r. w Krakowie w 13 kompanii pułku. Przeniesiony następnie do 5 kompanii, odbył kampanie 1813-1814 (Drezno, Lipsk, Hanau, Brienne, Montmirail, Laon, Chateau-Thierry, Arcis-sur-Aube). W maju 1814 r. wrócił z pułkiem do Polski.

 

GÓRZNA k. Złotowa

Grób nieznanego żołnierza napoleońskiego. Umiejscowiony w lesie za wioską. Wyryty na kamieniu napis głosi: Hier / ruht ein / Fr[anzösischer] Soldat / 1813 (Tu spoczywa francuski żołnierz 1813)

 

GRABÓW k. Łęczycy

Grób gen. Feliksa Kretkowskiego w rodzinnym grobowcu na cmentarzu przykościelnym kościoła p.w. św. Stanisława. Grobowiec ulokowany przy murze stanowiącym ogrodzenie dawnego cmentarza. Grobowiec murowany, w kształcie wysokiego czworoboku z niższą dobudówką, ozdobiony w części szczytowej akroteriami, w schodkowym zwieńczeniu z żeliwnym krzyżem. Na ścianie bocznej tablica z napisem o treści: PAMIĘCI / FELIXA KRETKOWSKIEGO / SENATORA KASZTELANA / ZMARŁEGO D. 30 LISTOPADA 1821 R. / W 70m R. ŻYCIA / i / JÓZEFY z KROSNOWSKICH / PIERWSZEJ JEGO ŻONY / KAMIEŃ TEN POŁOŻYŁA / KLEMENTYNA z CZARNOCKICH / KRETKOWSKA

Feliks Kretkowski (1751-1821) generał ziemski, poseł i senator. Podstoli kowalski i radziejowski (1784). Poseł z ziemi łęczyckiej na Sejm Czteroletni, był jednak przeciwnikiem Konstytucji 3 maja. Mimo to, w czasie insurekcji kościuszkowskiej nominowany został generałem ziemskim województwa łęczyckiego. Po wyzwoleniu Łęczycy przez powstańców w 1806 r. gen. Dąbrowski powierzył Kretkowskiemu organizację sił zbrojnych w łęczyckiem. Miał być także szefem regimentu dla formującego się tam 9. pp (późniejszy 3. pp). Potem przejął dowództwo nad łęczyckim pospolitym ruszeniem. W 1817 r. mianowany senatorem-kasztelanem Królestwa Polskiego.

 

GRĘBOSZÓW k. Dąbrowy Tarnowskiej

Grobowiec gen. Józefa Załuskiego w kościele p.w. NMP. Marmurowy sarkofag wykonany według projektu Ludwika Orłowskiego (Otowskiego?). Naszerokiej podstawie, dwa rzeźbione lwy, na grzbietach których tumba wzorowana na grobowcu Scypiona Afrykańskiego. Na boku tumbypłaskorzeźbiony kartusz herbowy z herbem Junosza (?) na tle sztandarów oraz dwóch geniuszy. Jeden z geniuszy trzymający miecz symbolizuje zapewne rzemiosło wojenne, a drugi trzymający zapisaną tabliczkę – sztukę pisarską lub prawo. Na wieku tumby, na rozłożonej lwiej skórze, naturalnej wielkości postać Załuskiego w polskim mundurze generalskim z orderami Virtuti Militari i Legii Honorowej na piersi, okryty płaszczem i z szablą pod ręką. Generał w pozie półleżącej, oparty ręką o poduszkę, drugą wskazujący na rozłożoną na kolanie mapę Królestwa Polskiego. Na sarkofagu inskrypcja: JÓZEF HRABIA ZAŁUSKI / GENERAŁ WOJSK POLSKICH / urodzony w Ojcowie 11 lipca 1787 r./ zmarł w Krakowie 25 kwietnia 1866 r.

Grób Załuskiego znajdował się pierwotnie na zewnątrz kościoła. Zofia Załuska dobudowała do kościoła nawę (nazwaną „kaplicą św. Józefa”), w obrębie której znalazł się grób generała. W 1873 r. zbudowano sarkofag, który według projektu Ludwika Otowskiego wykonał krakowski rzeźbiarz Michał Korpal.

Załuski Józef Bonawentura Ignacy (hr. de Rivière)(1787-1866) baron cesarstwa. Służbę w pułku szwoleżerów gwardii rozpoczął w 1807 r. jako prosty szeregowiec. Tego samego roku awansowany na ppor., w 1808 por., 1811 kpt. i szefa szwadronu. Odbył kampanie: hiszpańską (1808-1811), austriacką (1809), rosyjską (1812), niemiecką (1813) i francuską (1814). Wzięty do niewoli pod Chateau-Brienne. W 1813 r. mianowany baronem cesarstwa. Odznaczony krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej (1809), oraz krzyżem złotym Virtuti Militari (1810). Pamiętnikarz regimentu. W 1815 ppłk i fliegel-adiutant Aleksandra I. W 1820 płk. Od 1826 r.kurator generalny Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1828 r. adiutant Mikołaja I, wziął udział w wojnie rosyjsko-tureckiej, rok później wziął dymisję w stopniu gen. bryg. W czasie powstania listopadowego wrócił do służby, kierując najpierw sztabem 2. Dywizji Piechoty a następnie polskim wywiadem wojskowym. Ranny w bitwie pod Ostrołęką. Po upadku powstania wyjechał do Galicji.

 

GRĘBOSZÓW (Grambschuetz) k. Namysłowa

Nagrobek Gustawa Adolfa Henckel von Donnersmarck na cmentarzu katolickim. Nagrobek wykonany z elementów żeliwnych, złożony z wysokiego, czworobocznego cokołu zwieńczonego pierwotnie urną (skradzioną około 1976 r.) a obecnie krzyżem. Ściany cokołu zdobione panopliami, herbami oraz napisami w jęz. niemieckim:

Gustav Adolf Graf Henkel v. Donnersmark / Landw.Div. Chef, d. Kön. Pr. Roth. Adler / Ord. Großkr. Ritt. v. Eisern. Kreuze, Freier / regierend. Standesh. in Schlesien zu Beuthen / Erbh. auf Tarnowitz, Neudeck u. Woischnik / geb.3.Aug.1764 gefallen v. Glogau im Kriege / für deutsche Unabhängigkeit am 10. Novbr.1813 //

(Gustaw Adolf hrabia Henkel von Donnersmarck / dowódca dywizji Landwehry / odznaczony królewskim Orderem Czerwonego Orła / Krzyżem Wielkim Orderu Żelaznego Krzyża / zarządca Śląska w Bytomiu / dziedzic Tarnowskich Gór, Świerklańca i Woźnik / ur. 31 sierpnia 1764, poległ pod Głogowem w wojnie o niepodległość Niemiec 10 listopada 1813.)

Heil Ihm! / Erkämpft er auch mit / seinem Schwerdte / Nichts als dies Grab / in freier Erde. //

(Cześć Mu! Nie wywalczył sobie swoim mieczem nic więcej, jak tylko grób w wolnej ziemi.)

Tapfer und geehrt / menschenfreundlich und geliebt / ruht Er hier im Kreise derer / denen Er Vater, Wohltäter / und Beglücker war. //

(Dzielny i szanowany poważany / życzliwy ludziom i kochany. Spoczywa tu w gronie tych, którym był ojcem, dobroczyńcą i łaskawcą).

Gustaw Adolf Henckel von Donnersmarck(1764-1813). Śląski arystokrata i pruski generał. 7. wolny pan stanowego Bytomia (1805-1808). Podczas kampanii 1813 r. w randze pułkownika dowodził brygadą kawalerii. Poległ pod Górkowem 10 listopada 1813 r. w walce z wycieczką załogi oblężonego Głogowa. Otrzymał 16 ran ciętych i dwie postrzałowe. Jego ciało pochowała córka Loretta.

GRODZISK MAZOWIECKI

Epitafium gen. Augustyna Radwana w kościele p.w. św. Anny. Tablica epitafijna znajduje się na zachodniej ścianie północnego skrzydła transeptu. Marmurowa, czarna płyta ze złoconą inskrypcją otoczona jest rzeźbionym piaskowcowym neobarokowym obramieniem z panopliami i herbem Radwan. Napis na tablicy głosi: Augustyn Maciey / RADWAN/ Generał Brygady/ byłego Woyska Polskiego/ Urodził się dnia 18. Sierpnia/ 1786. roku/ Umarł w Wrocławiu dnia 4. Maja/ 1831. roku.

Augustyn Radwan (1786-1831) W 1806 r. zaciągnął się jako ochotnik do 2. pp.Zaledwie po miesiącu awansował z prostego żołnierza na sierżanta, a 1 lutego 1807 r. otrzymał szlify oficerskie (podporucznika). Radwan odznaczył sie w potyczce 13 maja 1807 r. pod Serockiem przy „odparciu ataku liczniejszego nierównie nieprzyjaciela". Później jego pułk uczestniczył w oblężeniu Grudziądza. Podczas kampanii 1809 r. Radwan zwrócił na siebie uwagę podczas potyczki jaka miała miejsce 18 kwietnia 1809 r. pod miejscowością Wygoda, gdzie 80-osobowy oddział, złożony z trzecich batalionów 1. pp. i 2. pp. oraz kilkudziesięciu szaserów z 5. psk., dokonał udanego rozpoznania sił austriackich. Wyprawa ta miała ważne znaczenie dla dalszych losów kampanii, gdyż udowodniła brak większych sił wroga od strony granicy galicyjskiej. Za dzielna postawę pod Wygodą Radwan został 1 stycznia 1810 r. odznaczony Krzyżem Złotym Virtuti Militari. Po raz drugi Radwan odnotowany został podczas tej wojny w bitwie pod Jankowicami. 17 lipca 1809 r. otrzymał awans do stopnia kapitana wraz z przeniesieniem do formującego się w Zamościu 6. pp. galicyjsko-francuskiej (przyszły 17. pp.). Wraz z pułkiem wyruszył na wojnę w 1812 r. Szybko jednak opuścił swą jednostkę, gdy 13 lipca mianowany został szefem batalionu w 19. pp. Pułk ten formował się dopiero z ochotników żmudzkich i do działań wojennych został włączony pod sam koniec kampanii. Podczas prób przebicia się pułku do X korpusu Macdonalda, Radwan walczył pod Widzami i Tylżą. Pod Kłajpedą jego pułk został rozproszony, a sam Radwan ranny trafił do niewoli. Podobnie jak większość polskich oficerów został zwolniony w 1814 r. 2 lutego 1815 r. został w stopniu majora wpisany na listę oficerów formującego sie w Szczuczynie 1. ppl Królestwa Polskiego. Z regimentem tym był związany przez następne 15 lat. Kolejny awans nastąpił 24 grudnia 1815 r. gdy otrzymał szlify podpułkownika i dowództwo II batalionu. Kiedy na wiosnę 1820 r. dotychczasowy dowódca pułku – Ignacy Bolesta złożył dymisje po zatargu z Wielkim Księciem Konstantym, dowództwo 1. ppl powierzono Radwanowi (9 kwietnia 1820 r.). 18 października tego samego roku Radwan został te awansowany do stopnia pułkownika. Podczas pobytu cara Mikołaja I w Warszawie został 8 lipca 1829 r. odznaczony Orderem św. Anny II klasy. Po 1814 r. (prawdopodobnie pomiędzy 1819 a 1824) Radwan ożenił sie z wdową po sochaczewskim sędzim pokoju Michale Lasockim – Antoniną Katarzyna z Łączyńskich (młodszą siostrą Marii Walewskiej). Pogarszający sie stan zdrowia zmuszał go do wyjazdów „do wód” w Marienbadzie (w 1829), a wreszcie do złożenia dymisji z wojska. Otrzymał ją 13 stycznia 1830 r. z równoczesnym awansem do stopnia generała brygady, pensją emerytalną i pozwoleniem noszenia munduru. 24 maja 1830 r. otrzymał Znak Honorowy za 20 lat nieskazitelnej służby. W czasie powstania listopadowego nie wrócił do służby. Zmarł za granicą – we Wrocławiu 4 maja 1831 r.

GRYFÓW ŚLĄSKI (Greiffenberg)

Pomnik nagrobny 63 żołnierzy rosyjskich poległych w walkach o Gryfów w 1813 r. Monument znajduje się na cmentarzu usytuowanym na północ od kościoła p.w. św. Wawrzyńca, przy ul. Lubańskiej. Stoi on prawdopodobnie na miejscu pochówku 63 żołnierzy rosyjskich poległych 31 sierpnia 1813 r. podczas zdobywania Gryfowa, ratujących według tradycji miasto od podpalenia przez Francuzów. Monument wykonany z kamienia składa się z ustawionego na dwustopniowej podstawie sześcianu, na którym znajduje się półkula (pierwotnie na jej szczycie była jeszcze rzeźba orła). Na ścianach pomnika z jednej strony wykute wizerunki obróconych w dół gasnących pochodni w wieńcu laurowym, na pozostałych ścianach napisy w języku niemieckim o treści: Den Manen / der hier In einen Grabe / vereinten am 31. August / 1813 gefallenen 63 Kaisl. / Russischen Krieger // (Cieniom w tej jednej mogile złożonych, 31 sierpnia 1813 roku poległych 63 cesarskich rosyjskich żołnierzy)

Sie starben den Helden- / tod bey Erstürmung der / von den Franzosen be- /setzten Standt //

(Zginęli śmiercią bohaterską podczas szturmu zajętego przez Francuzów miasta)

Vaterlandfreunde weihten dieses Denkmal zur / dauernden Erinnerung der Rettung / dieses Stand / aus grosser / Gefahr durch des / Höchstallmächtig: Beistand //

(Patrioci poświęcili ten pomnik dla utrwalenia pamięci o uratowaniu tego miasta z wielkiego niebezpieczeństwa dzięki pomocy Wszechmogącego).

 

Walki o Gryfów Śląski w 1813 r.

W Gryfowie Śląskim i okolicach w czerwcu 1813 r. znajdowały się obozy wojsk francuskich. W mieście przebywał m.in. marszałek Macdonald oraz generałowie Montbrun, Ledru i Fressinet. 17 sierpnia 1813 r. po wznowieniu działań wojennych (po zawieszeniu broni), Gryfów został zajęty przez Rosjan. Doszło wówczas do potyczki kozaków z żołnierzami włoskimi. Następnego dnia miasto zostało ponownie zajęte przez wojska napoleońskie. W Gryfowie i okolicach kwaterowała następnie dywizja Ledru osłaniając linie komunikacyjne sił francuskich. Po przegranej bitwie nad Kaczawą, do miasta napływały wycofujące się rozbite oddziały napoleońskie. 30 sierpnia pod Gryfów podeszły pierwsze oddziały rosyjskie złożone z dragonów i kozaków. Doszło wówczas do walki z osłaniającą odwrót piechotą francuską i włoską, która broniła się w mieście oraz na drogach do niego prowadzących. Następnego dnia Rosjanie sprowadzili posiłki, rozpoczęli ostrzał artyleryjski miasta, po czym późnym popołudniem przypuścili szturm. Został on odparty, a dalsze walki przerwały zapadające ciemności. Oddziały gen. Fressineta wycofały się z Gryfowa w porządku o godzinie 3 nad ranem. Po walkach mieszczanie zebrali 63 martwych żołnierzy rosyjskich, których pochowano we wspólnej mogile. Ciała poległych Francuzów Rosjanie wrzucili do rzeki Kwisy.

 

Gumniska k. Dębicy

Grób ppor. Konstantego Słotwińskiego na cmentarzu parafialnym. Znajduje się w grobie rodzinnym rodziny Słotwińskich. Nagrobek kamienny w formie krzyża ustawionego na dwustopniowym, ozdobnym cokole.

Konstanty Słotwiński (1793-1846). Po studiach filozoficznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1811 r. przeszedł kurs w Szkole Aplikacyjnej Artylerii w Warszawie i jako ppor. artylerii wziął udział w kampanii 1812 r. Walczył pod Smoleńskiem, gdzie został ciężko ranny. Do linii wrócił podczas odwrotu z Rosji. W 1813 r., ze względu na zły stan zdrowia, odszedł z wojska jako por. Osiadł na gospodarce, zajął się również publicystyką. W latach 1831-1834 był dyrektorem lwowskiego Ossolineum. Za działalność spiskową i druk konspiracyjnych broszur został aresztowany przez władze austriackie i sześć lat spędził w twierdzy Kufstein. Został zamordowany w 1846 we dworze w Głobikowej podczas rabacji galicyjskiej.