Napoleon i Gdańsk. Pierwsze Wolne Miasto Gdańsk

Muzeum Historyczne Miasta Gdańska z okazji zbliżającej się dwusetnej rocznicy powstania Pierwszego Wolnego Miasta Gdańska organizuje wystawę historyczną poświęconą temu okresowi z dziejów miasta "Napoleon i Gdańsk. Pierwsze Wolne Miasto Gdańsk 1807 - 1814".
9 lipca 1807 roku podpisany został traktat pokojowy w Tylży, gdzie postanowiono: "Miasto Gdańsk wraz z otaczającym je wokół obszarem w zasięgu dwóch mil wokół jego obwodu winno odzyskać swoją niezależność powierzoną opiece JKM Króla Prus i JKM Króla Saksonii i rządzić się tymi samymi prawami, którymi rządziło się w okresie przed utratą samorządu".
Utworzono w ten sposób WOLNE MIASTO GDAŃSK, zwane niekiedy "republiką gdańską", odrębny organizm polityczny, formalnie znajdujący się pod protektoratem Prus i Saksonii, faktycznie będący we władzy samego Napoleona, który decydował o jego losach za pomocą mianowanego przez siebie gubernatora. Przez wszystkie lata istnienia Wolnego Miasta gubernatorem tym był generał Jean Rapp, który miał nieograniczoną władzę w zakresie porządku wewnętrznego i obrony miasta, przestrzegania blokady kontynentalnej oraz regulacji nałożonej na miasto ogromnej kontrybucji /w wysokości 20 mln franków, płatnej w połowie w dostawach rozmaitych towarów/. Uroczystego proklamowania "republiki gdańskiej" dokonano dnia 21 lipca 1807 r. w obecności gubernatora Rappa, generalicji francuskiej i polskiej oraz notabli gdańskich.

Po kilkumiesięcznych sporach odnośnie granic Wolnego Miasta ostatecznie uzgodniono, że w jego skład wejdą, obok Głównego Miasta: Nowy Port, Wisłoujście, Oliwa, Polanki, Wrzeszcz, Suchanino, Chełm, Siedlce, Stare Szkoty, wyspa Ostrów, Hel, Święty Wojciech, Przejazdowo oraz Giemlice, Grabiny Duchowe, Mokry Dwór i Dziewięć Włók na Żuławach. Ogólna powierzchnia WMG wynosiła 33 mile kwadratowe francuskie. Zapisano to w konwencji podpisanej w Elblągu w dniu 6 grudnia 1807 roku.
Rok po proklamacji Wolnego Miasta, 21 lipca 1808 roku, w kościele Mariackim odbyło się uroczyste zaprzysiężenie Kodeksu Napoleona z udziałem władz gdańskich, senatu oraz Drugiego i Trzeciego Ordynku.
Przez wszystkie lata istnienia Wolnego Miasta trwały prace nad tekstem konstytucji. Kolejne propozycje, składane zarówno przez prawników gdańskich, jak i urzędników francuskich nie spotkały się z aprobatą Napoleona, zaś "druga wojna polska" ogłoszona przez cesarza 22 czerwca 1812 roku przerwała je na zawsze.
Pierwsze Wolne Miasto Gdańsk związane z Francją zakończyło swoje istnienie z końcem 1813 roku; dnia 2 stycznia 1814 r. mocno zniszczonym w wielomiesięcznym oblężeniu miastem władał już nowy gubernator mianowany przez głównodowodzącego wojsk rosyjsko-pruskich ks. Aleksandra Wirtemberskiego.

Ostateczny los Wolnego Miasta Gdańska został rozstrzygnięty na Kongresie Wiedeńskim - postanowienia trójstronnego traktatu rosyjsko-prusko-austriackiego włączyły miasto (jak pokazała historia, na ponad sto lat) do państwa pruskiego.

Wystawa prezentowana będzie w następujących salach Ratusza Głównego Miasta Gdańska:

- I sala wystawowa o powierzchni 62,2 m² zatytułowana "POWSTANIE PIERWSZEGO WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1807 - 1813/1813

- II sala wystawowa o powierzchni 55,6 m² zatytułowana "ŻYCIE GOSPODARCZE GDAŃSKA"

- III sala wystawowa o powierzchni 61,7 m² zatytułowana "ŻYCIE CODZIENNE W GDAŃSKU"

- Sala Morska o powierzchni 162,2 m² zatytułowana OBLĘŻENIA 1807 I 1813 ROKU"

- Sień Górna o powierzchni 63,25 m² zatytułowana "PAMIĘĆ..."

Razem powierzchnia wystawiennicza wystawy wynosi 405,35 m².

Na wystawie znajdą się eksponaty pochodzące z tamtej epoki obrazujące życie codzienne w Wolnym Mieście, będą dokumenty świadczące o organizacji życia politycznego i społecznego. Na wystawie odtworzony także zostanie fragment obozowiska wojsk oblężniczych z 1807 roku z kopiami sprzętu obozowego i mundurów żołnierskich.

Otwarcie wystawy nastąpi 21 lipca br. o godz. 19.00. Poprzedzi je sympozjum o następującym programie:

Prowadzenie: prof. dr hab. Tadeusz Stegner
Dyrektor Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego

1. dr Andrzej Nieuważny Toruń
Gdańsk w epoce napoleońskiej 1806 - 1814
2. Adam Paczuski Toruń
Ikonografia oblężeń Gdańska w 1807 i 1813 r.
3. dr Ewa Szymańska Gdańsk
Życie codzienne w Gdańsku w okresie I WMG 1807 - 1814
4. prof. dr hab. Edmund Kizik Gdańsk
Finanse Gdańska w latach napoleońskiego Wolnego Miasta 1807-1813/1814
5. dr Dariusz Kaczor Gdańsk
"Das alte Recht - le droit moderne" Kultura prawna napoleońskiego Wolnego Miasta w świetle tradycji prawnych Gdańska czasów nowożytnych
6. Jerzy M. Michalak Gdańsk
Siedem lat chudych. Życie muzyczne i teatralne Gdańska okresu napoleońskiego
7. Edward Hadaś Gdańsk
Działalność poczty w okresie I Wolnego Miasta
8. dr Maria Turos Warszawa
Medycyna i farmacja w Wolnym Mieście Gdańsku

Tekst: MHMG