Ryski pomnik ruskiego dowódcy

Na skraju parku w centrum Rygi stoi pomnik jednego z najlepszych wodzów armii rosyjskiej walczącej w latach 1805-14 z Napoleonem – Barclaya de Tolly.
Michał Barclay de Tolly urodził się w 1761 roku jako syn emerytowanego porucznika. Rodzina pochodziła ze Szkocji, a w Rydze osiedliła się w XVII wieku. Jego dziadek pełnił funkcję burmistrza Rygi, a ojciec otrzymał szlachectwo rosyjskie.

W wieku 15 lat ojciec zapisał go  do pułku pskowskich karabinierów. Po dwóch latach osiągnął najniższy stopień oficerski – korneta, w 1778 r. osiągnął rangę kapitana. Jego pierwszą wojną była ta z Turcją (1787-91). Za udział w bitwie pod Oczakowem (18.12.1788) otrzymał Order Św. Włodzimierza i Złoty Krzyż Oczakowski.

W 1790 roku jako major wziął udział w wojnie ze Szwecją, odznaczył się w zdobyciu twierdzy Kirkenes. Potem otrzymał awans na starszego majora i przeniesienie do pułku tobolskiego. W maju 1791 r. został skierowany do formującego się petersburskiego pułku grenadierów. W 1794 r. jako dowódca batalionu walczył w Polsce, brał udział w zdobyciu Wilna, Pragi i Warszawy. Za te działania wojenne otrzymał Order Św. Jerzego kl. IV i stopień podpułkownika. W grudniu 1794 r. został mianowany dowódcą 1. baonu estońskiego pułku strzelców, a cztery lata później –  4. pułku strzelców (otrzymał także awans na pułkownika). Rok później był już generałem-majorem. W 1805 roku nie zdążył wziąć udziału w wojnie z Francją.

Zdążył za to w 1806 roku, 28 grudnia, na czele zgrupowania trzech pułków strzeleckich, muszkieterskiego i ułańskiego wziął udział w bitwie pod Pułtuskiem. Po bitwie otrzymał Krzyż Św. Jerzego III klasy, zaś parę dni później obejął dowództwo lewego skrzydła armii rosyjskiej.W bitwie pod Pruską Iławą został ciężko ranny i przewieziony do szpitala w Memel (Kłajpeda). W kwietniu 1807 roku odwiedził go w szpitalu car Aleksander I i udekorował Orderem Św. Anny kl. I oraz Św. Jerzego kl. I Pod koniec miesiąca awansował na generała-porucznika. W maju 1808 roku został dowódcą samodzielnego korpusu w wojnie ze Szwecją. Po wojnie otrzymał dowództwo wojsk w Finlandii oraz funkcję jej gubernatora.

Pomnik Barclaya de Tolly w parku w Rydze

W grudniu został wezwany do Petersburga i w początku następnego roku mianowano go Ministrem Wojny. Unowocześnił m.in. umocnienia Rygi i Kijowa, zbudował twierdze w Bobrujsku i Dyneburgu. W 1811 roku otrzymał  krzyż Św. Włodzimierza I klasy.
Podczas wojny w 1812 roku został dowódcą 1. Armii Zachodniej, liczącej 127 000 żołnierzy i 560 dział. Nie podjął jednak walki po wkroczeniu Wielkiej Armii na teren Imperium Rosyjskiego tylko wycofał się do Smoleńska i połączył swe siły z 2. Armią Piotra Iwanowicza Bagrationa. Obaj wodzowie pokłócili się o koncepcję dalszej walki. Barclay chciał po krótkiej obronie opuścić Smoleńsk, Bagration dążył do walnej bitwy z Napoleonem. Został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska wodza naczelnego. Jako dowódca 1. Armii wziął udział w bitwie pod Borodino. Wkrótce, po kłótni, tym razem z jego następcą – Kutuzowem, podał się do dymisji. W 1813 roku wrócił do służby i wraz z awansem na generała piechoty, otrzymał dowództwo 3. Armii.. Po bitwach pod Lützen i Budziszynie, został naczelnym wodzem armii rosyjskiej. Wziął udział w przegranej bitwie pod Dreznem, zaś w bitwie pod Lipskiem dowodził prawym skrzydłem. Po bitwie otrzymał tytuł hrabiowski oraz Order Czerwonego Orła – od Prusaków i Order Marii Teresy od Austriaków.

Portret Barclaya de Tolly

Po wkroczeniu wojsk koalicji do Paryża został mianowany feldmarszałkiem. Wziął udział, jako oficjalny przedstawiciel Aleksandra I, w pogrzebie księcia Józefa Poniatowskiego.

Zmarł 25 maja 1818 roku na zapalenie płuc pod Istenburgiem (Bagrationowskiem). Jest pochowany w rodzinnym majątku nieopodal Tartu (Estonia). Wystawiono mu pomnik przed Katedrą Kazańską w Petersburgu w 1837 i w Tartu w 1849.
W 1912, pragnąc upamiętnić 100-lecie zwycięstwa nad Napoleonem miasto Ryga postanowiło postawić pomnik Barclaya de Tolly. Konkurs na rzeźbę wygrał Vilhelm Vandschneider, niemiecki rzeźbiarz. Z kolei z okazji stulecia kampanii w 1813 roku, 13 października 1913 r. odsłonięto jego pomnik w parku Esplanade w centrum Rygi. W 1915 r. posąg został zdjęty z cokołu i najprawdopodobniej przetopiony na potrzeby wojska. W 2001 r. posąg został zrekonstruowany według zdjęć i modelu gipsowego, który był przechowywany w ryskim muzeum historii i nawigacji.

Pocztówka rosyjska ze “starym” pomnikiem w Rydze

W roku 2002 r. z inicjatywy fundacji miejscowego biznesmena Jewgienija Gomberga  zrekonstruowany pomnik wrócił na cokół, który przez dziesięciolecia stał pusty. Rekonstrukcji dokonali rzeźbiarze z St. Petersburga –  Aleksiej Murzin i Iwan Korniejew. Statua odlana została w brązie przez Denisa Goczijajewa. Cokół wykonany został z fińskiego granitu.  Rady Miejska 12 czerwca 2002 r., postanowiła posąg wystawić od 1 lipca, na sześciomiesięczną próbę, by opinia publiczna zdecydowała, czy ma zostać na stałe. Jak widać - pozostał do dzisiaj.

Na cokole widnieje napis:

Marszałek, książę, Barclay de Tolly

Po bokach dwie daty – 1812 i 1912. Plakietka brązowa z boku nosi informację w trzech językach (łotewskim, rosyjskim i angielskim):

1761 – 1818
Marszałek, książę Michael Barclay de Tolly
Wyrzeźbiony przez  Wilhelma Wandschneidera w Berlinie
Odsłonięty 13 października 1913 roku

Kolejna tabliczka głosi:
Rzeźba z brązu została zniszczona podczas pierwszej wojny światowej
Odbudowana w roku 2002
Wyrzeźbiony przez Aleksieja Murzina, Iwana Korniejewa
Odlany przez Denisa Gochijajewa (Sankt Petersburg, Rosja)
Ofiarowany na rzecz miasta Ryga przez Eugena Gomberga

“Nowy” pomnik w parku w Rydze

Adam Gąsior

Tekst ze strony www.szukajacnapoleona.com

Opublikowany za zgodą autora